WikiDer > Mosul jangi (2016–17)
| Mosul jangi (2016–17) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Qismi Amerikaning Iroqqa aralashuvi (2014 yildan hozirgacha) va Iroqdagi urush (2013–2017) | |||||||||
.svg) Jang paytida Iroq armiyasining Mosul shahridagi yutuqlari xaritasi | |||||||||
| |||||||||
| Urushayotganlar | |||||||||
 Hizbulloh[9] |  Islomiy davlat | ||||||||
| Qo'mondonlar va rahbarlar | |||||||||
 General-leytenant Abdul Amir Rashid Yarallah(Operatsiya qo'mondoni) General-leytenant Tolib Shag'ati al-Kenan(Qo'shma harbiy qo'mondonlik, AKT) General-mayor Fodil Jalil al-Barvariy(ISOF qo'mondoni) General-leytenant Abdul G'ani al-Assadi(Mosul Terrorizmga qarshi kurash xizmati qo'mondoni) Abu Mahdi al-Muhandis[22](Rahbari PMU)  Massud Barzani(Mintaqaviy kurd hukumati prezidenti)[23]  General-leytenant Stiven J. Taunsend(CJTF-OIR qo'mondon) Muhammad Kavaritmi(Hizbulloh Iroq operatsiyalari qo'mondoni)[9] | Abu Bakr al-Bag'dodiy (IShID rahbari) Haqqi Esmaeil Owaid†(aka Abu Ahmed; Mosulning IShID gubernatori)[24] Ahmad Xalaf al-Jaburiy(Mosulning IShID harbiy qo'mondoni)[25] Aymam al-Mosuli†(Maxsus xavfsizlik kuchlari qo'mondoni)[26] | ||||||||
| Jalb qilingan birliklar | |||||||||
| Qarang IShIDga qarshi kuchlar jang qilish tartibi | Qarang IShIDning jang qilish tartibi | ||||||||
| Kuch | |||||||||
Jami: 108 500–114 000 jangchi[27]
 450 CJTF-OIR maslahatchisi,[30] ko'plab samolyotlar | 6000–12000 jangari (1,000+ chet elliklar)[31][32][33][34] | ||||||||
| Yo'qotishlar va yo'qotishlar | |||||||||
900-1200 o'ldirilgan, 4000-5000 + jarohatlangan[35][36] 30 kishi o'ldirilgan, 70-100 kishi yaralangan[37] 2 kishi o'ldirilgan, 20 kishi yaralangan[38] 3 kishi o'ldirilgan[39][40]Jami: 9100 o'ldirilgan (dastlabki 6 oy ichida IShIDga)[41] | 7,757–10,859+ (jang paytida Iroq qo'mondonlariga)[42] 16.467 o'ldirilgan (Iroq diplomatik vakili uchun)[43] 25,000+ o'ldirilgan (yuqori Iroq qo'mondoni uchun)[44] | ||||||||
| 6340 tinch aholi halok bo'ldi va 17124 kishi yaralandi (2017 yil mart oyi o'rtalarida, kuzatuvchi Joel Ving uchun)[45] 8000+ tinch aholi o'ldirilgan yoki jarohatlangan (2017 yil 5-may holatiga; boshiga Telegraf)[46] 5805 tinch aholi o'ldirilgan (2017 yil 19 fevral - 19 iyun, Iroq / koalitsiya ish tashlashlari, boshiga A.I.)[47][48] 9 606–11000 tinch aholi vakillari o'ldirildi (per.) AP)[49] 40,000 tinch aholi o'ldirildi (per.) Asayish)[50] 2.521+ tinch aholi o'ldirilgan, 1673 kishi yaralangan (BMT uchun)[51]  2 frantsuz jurnalisti o'ldirildi[52][53] 47 iroqlik jurnalist o'ldirildi, 55 kishi yaralandi (arab jurnalistlari federatsiyasi uchun)[54] 1 britaniyalik jurnalist jarohat oldi[55][56]Ko'chirilgan: 1.072.170 (IOM uchun)[57][58] 920,000+ (BMT va Iroq uchun)[59] | |||||||||
| a Iroq hukumati 2017 yil 10 iyulda rasmiy ravishda g'alaba e'lon qildi,[10][11] ammo jang davom etdi,[60][61] og'ir havo hujumlari va o'q otish bilan,[62][63][64] 20 iyulgacha.[65][14][15] Iroq harbiylari va CENTCOM bu "tozalash operatsiyalari" ekanligini da'vo qildi.[66][67] | |||||||||
The Mosul jangi (2016–17) (Arabcha: Mعrkة الlmwصl, Ma'rakat al-mavṣil; Sorani kurdcha: Shەڕy mوwsڵ, Sheriy Msil) Iroq hukumat kuchlari tomonidan ittifoqchi militsiyalar bilan boshlangan yirik harbiy kampaniya edi Kurdiston mintaqaviy hukumativa xalqaro kuchlar shaharni qaytarib olish uchun Mosul dan Islomiy davlat (IShID),[68][69][70] bor edi shaharni egallab oldi 2014 yil iyun oyida.[71] Davomida IShIDga qarshi harbiy aralashuv, Iroq va Peshmerga kuchlar allaqachon muvaffaqiyatsiz tugagan edi shaharni 2015 yilda qaytarib olishga urinishlar va yana 2016 yilda, cheklangan yutuqlarga qaramay. Jang, shuningdek, qariyb 15 yil ichida dunyodagi eng yirik harbiy operatsiya bo'ldi 2003 yil Iroqqa bostirib kirish.[45]
Hujum, dublyaj Ishlash "Biz kelamiz, Nineviya" (Qdmwn yn nynwz; Qadimun Ya Naynava),[72][73] 2016 yil 16 oktyabrda kuchlar IShID nazorati ostidagi hududlarni qamal qilish bilan boshlandi Naynava viloyati Mosul atrofida,[74][75][76] Iroq qo'shinlari va Peshmerga jangarilari Mosuldan tashqarida uchta jabhada IShIDni jalb qilishda davom etdilar va atrofdagi qishloqdan qishloqqa Iroq qo'shinlarini joylashtirganidan buyon eng katta qo'shin joylashishdi. 2003 yil Iroqqa bostirib kirish.[77]
2016 yil 1-noyabr tongida, Iroq maxsus operatsiya kuchlari shaharga sharqdan kirib keldi.[78] Shiddatli janglar bilan uchrashgan hukumat shaharga yurishni mudofaa va tinch aholi ishtirokida sekinlashtirdi,[79] lekin Iroq Bosh vaziri Haydar al-Abadi 2017 yil 24 yanvarda "Mosulning sharqiy tomoni to'liq ozod qilingan" deb e'lon qildi.[80] Iroq qo'shinlari g'arbiy Mosulni qaytarib olish uchun hujumlarini 2017 yil 19 fevralda boshladi.[81]
2017 yil 9 iyulda Iroq Bosh vaziri IShID ustidan g'alaba qozonish to'g'risida xabar berish uchun Mosulga keldi va 10 iyul kuni rasmiy g'alaba e'lon qilindi.[82][10][11][83] Biroq, qattiq to'qnashuvlar yana 2 hafta davomida Eski shaharda IShIDga qarshi kurashning so'nggi cho'ntagida davom etdi.[84][14][15][16] Kelgusi 5 yil ichida Mosuldan portlovchi moddalarni olib tashlash va shaharni ta'mirlash uchun 50 milliard dollar (2017 AQSh dollari) kerak bo'ladi,[85] faqat Mosulning Eski shaharini ta'mirlash uchun taxminan 1 milliard AQSh dollari kerak bo'ladi.[11]
Mosul jangi bilan bir vaqtda bo'lgan Sirtdagi jang (2016) yilda Liviya va Raqqa kampaniyasi (2016–17) tomonidan o'tkazilgan Suriya Demokratik kuchlari (SDF) qarshi IShIDning poytaxti va qal'a Suriya.[86]
Fon
Umumiy ma'lumot
Mosul Iroqning aholisi bo'yicha ikkinchi shahar. Bu yiqildi 2014 yil iyun oyida asosan IShIDning 800-10000 jangarisiga Sunniy aholining birinchi darajaga bo'lgan chuqur ishonchsizligi Shia Iroq hukumati va uning buzilgan qurolli kuchlari.[31][87] Bu edi Musul shahridagi ulkan masjid bu IShID rahbari Abu Bakr al-Bag'dodiy Iroq va Suriyani qamrab olgan IShIDning o'zini o'zi "xalifalik" deb e'lon qilganligini e'lon qildi.[87] Ikki yillik IShID boshqaruvidan keyin 2,5 millionlik asl aholi taxminan 1,5 millionga tushdi. Shahar bir vaqtlar nihoyatda xilma-xil edi, shu jumladan etnik ozchiliklar ham Armanlar, Yazidiylar, Ossuriya, Turkmanva Shabak odamlar (ko'pchilik sunniy arablar) Islomiy davlat ostida azob chekishgan.[88] Mosul IShIDning Iroqdagi so'nggi tayanchi edi,[89] va uni qaytarib olish uchun kutilgan hujum "barcha janglarning onasi" deb e'lon qilindi.[90][91][92][93]
Jangga tayyorgarlik
Quruqlik hujumiga qadar bir necha hafta ichida AQSh boshchiligida CJTF - OIR koalitsiya IShID nishonlarini bombardimon qildi va Iroq armiyasi shaharga asta-sekin ilgarilab bordi.[77] Qirollik havo kuchlari"s O'roq dronlar, Tayfunlarva Tornados maqsadli "raketalar, o'q-dorilar omborlar, artilleriya dona va ohak pozitsiyalar "erga hujum boshlanishidan 72 soat oldin.[94] Bukletlar Iroq harbiylari tomonidan shaharga tashlab yuborilgan yosh erkaklarga jang boshlanganda IShIDga qarshi "ko'tarilishni" tavsiya qildi.[89] Hujumga qarshi mudofaa tayyorlash uchun IShID xodimlari 4 metr qazishdi2 ko'rinishni kamaytirish uchun yonib turgan moy bilan to'ldirishni rejalashtirgan shahar atrofidagi teshiklar[77] va sekin avanslar.[29] Shuningdek, ular Musulni o'rab turgan qishloqlarda portlovchi moddalar va booby tuzoqlari bilan jihozlangan yuzlab chuqur tunnellarni qurdilar va yotqizdilar. qo'lbola portlovchi moslamalar (IED) va yo'llar bo'ylab minalar.[95] IShID askarlarga va tinch aholiga qarshi kimyoviy qurol ishlatishi mumkin degan xavotir juda katta edi.[96]
Iroq manbalariga ko'ra, Musulga qarshi hujum Al-Xazer o'qidan (Musulning sharqida) amalga oshirilgan, Mosul to'g'oni (shimoliy o'qi), Baashiqa o'qi (sharqiy o'qi), Al-Qayyora o'qi (janubiy o'qi) va Talul al-Baj - Al-Xadr o'qi (janubi-g'arbiy o'qi).[97]
Hujumga jalb qilingan kuchlar
Qo'shma Shtatlar Mudofaa vazirligining ma'lumotlariga ko'ra, IShIDning taxminan 3000-5000 jangarisi Mosul shahrida ekanligi taxmin qilinmoqda.[98] Boshqa taxminlarga ko'ra, IShID jangarilari soni 2000 dan 12000 gacha.[31][34] Mosul ko'zi Taxminan 8000–9000 IShIDga sodiq jangchilar, ularning "yarmi ... yuqori tayyorgarlik bilan, qolganlari esa - o'spirinlar yoki yaxshi tayyorgarlik ko'rmaganlar. Jangchilarning o'n foizga yaqini chet elliklar (arablar va arab bo'lmaganlar). Qolganlari iroqliklar, aksariyati Naynavaning shahar va tumanlaridan. "[99] Jang boshlanishidan oldin, 2016 yil sentyabr oyi oxirida Mosulda 20 mingga yaqin IShID jangarilari istiqomat qilar edi,[100] Iroq kuchlari Mosulni qamal qilishni boshlaganlarida, keyinchalik ularning ko'plari shaharni Suriyaga va Ar-Raqqaga qochib ketishdi.
Dastlab Iroq boshchiligidagi koalitsiyani taxmin qilishgan CNN 94000 a'zoga ega bo'lish,[101] ammo keyinchalik bu raqam 108,500 ga ko'tarilib, qayta ko'rib chiqildi;[27] 54,000 dan 60,000 gacha Iroq xavfsizlik kuchlari (ISF) askarlari, 16000 kishi Ommaviy safarbarlik kuchlari (PMF) jangchilari (shuningdek, PMU deb nomlanadi) va 40,000 Peshmerga (shu jumladan, taxminan 200 nafar eronlik kurd ayol jangchilari Kurdiston Ozodlik partiyasi (PAK))[102] jangga joylashtirilgan.[28][29] Mosul operatsiyasi uchun safarbar qilingan Iroq va Peshmerga kuchlari 10 dan 1 gacha bo'lgan IShID jangarilaridan ko'p bo'lganligi taxmin qilinmoqda.[45]
PMF birliklari orasida Ninevadagi tekislikni himoya qiluvchi birliklar tarkib topgan Ossuriyaliklar hukumat koalitsiyasidagi harbiylashtirilgan kuchlar qatoriga kiradi.[103][104] Shia militsiyalari, shu jumladan, Hashd al-Shaabi, harbiylashtirilgan tashkilotning bir nechta brigadalari, Tinchlik kompaniyalari, Kata'ib Hizbulloh, Solihlar ligasi, Badr tashkiloti, Saraya Ashura, Saraya Xorasani, Kata'ib al-Imom Ali, Harakat Hizbulloh al-Nujaba va Turkman brigadalari ham ishtirok etdi.[105][106] The Ezidi Sinjar viloyati hamjamiyati o'z hissasini qo'shdi Sinjar qarshilik ko'rsatish birliklari (YBŞ) va Îzîdxan ayollar birliklari (YJÊ),[107] ular sunniy arab bilan birgalikda ishlaydi Shammar qabila militsiyalari va Xalq mudofaasi kuchlari (HPG) ning Kurdiston ishchilar partiyasi (PKK).[108] Boshqalar Ossuriya rejalashtirilgan hujumga jalb qilingan kuchlar tarkibiga Naynavaning oddiy kuchlari (NPF) va Dvex NavshaPeshmerga bilan ittifoqdosh bo'lganlar.[109][110]
An xalqaro koalitsiya Amerika Qo'shma Shtatlari boshchiligidagi 60 mamlakatdan Iroqning IShIDga qarshi urushini qo'llab-quvvatlamoqda, moddiy-texnik va havodan qo'llab-quvvatlash, razvedka va maslahatlarni taqdim etmoqda.[111] Xalqaro koalitsiya kuchlarining shtab-kvartirasi Mosuldan 60 kilometr janubda joylashgan Qayyarah Airfield West (yoki Q-G'arbiy) in Qayyoraiyun oyida IShIDdan qaytarib olingan.[112] AQShdan 560 ga yaqin harbiy 101-desant diviziyasi Q-G'arbga jang uchun, shu jumladan qo'mondonlik va boshqaruv elementlari, xavfsizlik otryadi, aerodrom operatsiyasi guruhi va logistika va aloqa mutaxassislari joylashtirilgan.[113] AQSh joylashtirilgan HIMARS raketa uchirish moslamalari va M777 гаubitsalari, 101-chi 2-brigada jangovar jamoasi va golf kompaniyasi, 526-brigadani qo'llab-quvvatlash batalyoni tomonidan boshqarilgan. Frantsiya armiyasi to'rt kishini joylashtirdi QAYSAR gauitsalar va Qayyoradagi 150 dan 200 gacha askarlar, sentyabr oyining oxirida yana 600 frantsuz qo'shini e'lon qilindi.[114] Qo'shimcha 150 frantsuz askari Erbil, Musulning sharqida, Peshmerga mashg'uloti.[106] Samolyot tashuvchisi Sharl de Goll, 24 kishilik otryad bilan Rafale M samolyotlari, joylashtirilgan Toulon IShIDga qarshi operatsiyani havo hujumlari va razvedka missiyalari orqali qo'llab-quvvatlash uchun Suriya sohiliga; Boshqa 12 ta Rafale samolyoti ishlamayapti Frantsiya havo kuchlari Iordaniyadagi va Birlashgan Arab Amirliklari (BAA).[115][116] 80 Avstraliya maxsus kuchlari askarlar va 210 Kanada maxsus operatsiyalar kuchlari qo'mondonligi Peshmerga yordam berish uchun (CANSOFCOM) askarlari ham jalb qilingan. Bundan tashqari, Kanada kuchlari 21 Elektron urush polki Shuningdek, ushbu hududda bo'lganligi, IShID aloqalarini ushlab turish va o'tkazishda ish olib borayotgani, 2-rol esa Kanada armiyasining dala kasalxonasi Peshmerga talofatlarini davolash uchun 60 nafar xodim tashkil etilgan.[117][118]
The Baasga sodiq odamlar rahbarligi ma'lum bo'lgan guruh Saddam Xuseynsobiq vitse-prezident Izzat Ibrohim ad-Douriy, operatsiyalar boshlanishidan oldin shahar aholisini IShIDga qarshi qo'zg'olon boshlashga chaqirgan va "terroristik tashkilotga" qarshi kurashishlarini e'lon qilgan bayonot chiqardi.[119][120]
Jang
Oktyabr: Birinchi bosqich va dastlabki yutuqlar
2016 yil 16 oktyabrda Iroq Bosh vaziri Haydar al-Obodiy Mosul shahrini qaytarib olish uchun hujum boshlanganini e'lon qildi.[76] Rasmiylar shu kuni kechqurun IShID marralarini o'qqa tutgan haubitsalar haqida xabar berishdi.[74] Asosiy hujum 17 oktyabr kuni taxminan 6 da boshlangan mahalliy vaqt bilan ertalab,[89] o'q otish va zirhli mashinalarning oldingi chiziqlarga kelishi bilan.[121] Musulning sharqidagi Xazir mintaqasidagi Peshmerga, uch hujumdan IShID nazoratidagi qishloqlarga ilgarilab, quruqlik hujumini boshladi, Iroq xavfsizlik kuchlari esa janubdan oldinga siljishdi.[122] Iroq qo'shinlari Bartella Mosulning sharqidagi hudud, IShID jangarilari Peshmerga minomyotlardan o'q uzdilar.[123] KRG Prezidenti, Massud Barzani, Peshmerga va Iroq hukumati jangchilari janglarning birinchi kunida IShIDdan 200 kvadrat kilometr (80 kvadrat mil) qaytarib olishdi.[124] Iroq hukumati rasmiylari Mosuldan janubi-sharqdagi Hamdaniya tumanida IShID kuchlariga jiddiy yo'qotishlarni va uskunalarni yo'q qilish haqida xabar berishdi. Yarador IShID jangarilari o'zlarining amaldagi poytaxtlariga ko'chirilganligi haqida xabar berishdi Raqqa, Suriyada tibbiy yordam uchun.[28] Ba'zi IShID jangarilari soqollarini oldirib, afg'on kiyimlaridan xalos bo'lishgan.[125] Musulning "Ozodlik ko'prigi" janglarda vayron qilingan.[126]
18 oktyabrda Iroq hukumati janglardan 24 soat ichida IShIDdan 20 ta qishloqni bosib olganini e'lon qildi.[127] Janubiy jabhada Iroq qo'shinlari yaqin atrofdagi bir qancha qishloqlarni tortib oldilar Qayyorajumladan al-Sirt, Bajvaniya, al-Xud va al-Mashraf va al-Hamdaniya tumanining Mosuldan janubi-sharqida,[128] shuningdek, al-Sho'ra tumani.[129] Iroq Federal Politsiyasi shuningdek, Qayyora tumanidagi 56 neft koni ustidan nazoratni qaytarib oldi.[128] Xabarlarga ko'ra, Peshmerga sharqiy jabhada ozgina qarshilik ko'rsatgan, janubdan kelayotgan Iroq va PMF jangchilari esa IShIDning qattiq qarshiliklariga duch kelishgan.[130] Iroq armiyasi kuchlari Qoraqoshga hujum qildi (Baxdida), bir paytlar Iroqdagi eng katta Ossuriya shahri va Hammam al-Alil yaqinida bo'lganida, IShID jangarilari bilan jang qilgan.[131][132][133][134] Xuddi shu kuni Iroq va Peshmerga avtoulovi o'z joniga qasd qilganlar, yo'l bo'yi sababli sekinlashdi IEDlar va neft yong'inlari va ittifoqchi kuchlar Mosul shahri chetidan IShID kuchlarini tozalash uchun ko'chalarni ko'chalarni qidirish ishlarini olib borishdi.[135][136] Keyinchalik Peshmerga ularning harakatlarini to'xtatib turdi, Iroq armiyasi esa o'z harakatlarini davom ettirdi.[137]
Ayni paytda, koalitsiyaning strategiyasi Mosulni to'liq o'rab olish edi, shundan so'ng Iroq qo'shinlari shahar markaziga o'tib ketishdi.[138] Iroq armiyasi Mosulga qarab borar ekan, shaharda IShIDga qarshi isyon ko'tarildi, garchi IShID kuchlari bir necha kun ichida qo'zg'olonlarni bostirishdi.[139][140][141]
Iroq armiyasi 19 oktabr kuni yana Qoraqosh atrofini qayta boshladi, IShID snayperlar va avtomashinalar joylashtirdi.[142][143] General-leytenant Qassim al-Malikiy Iroq kuchlari Musulning janubida, Al-Kuvayrning shimolida va shimoli-sharqida 13 ta qishloqni egallab olganini e'lon qildi va Iroq armiyasi Musul shahrining chekkasidan 6 km (3,7 milya) uzoqlikda joylashganligi haqida xabar berdi.[144] Kani Harami qishlog'i jangarilar Abbosiyaga chekinayotgani bilan ertalab og'ir janglardan so'ng qo'lga olindi.[145] Jami 22 ta shaharni qo'lga kiritganligi, ulardan 12 tasi Peshmerga tomonidan, 10 tasi ISF tomonidan qo'lga kiritilgani xabar qilingan.[146] Nofal Hammadi, viloyat hokimi Naynava viloyati, viloyatning 40% IShIDdan qaytarib olinganligini e'lon qildi.[147]
Shaharni qaytarib olish uchun hujum Bashika Mosulning shimoli-sharqida moddiy-texnik yordam yo'qligi sababli kechiktirildi.[148][149] Xalqaro koalitsiya qo'mondoni Gari Voelskiy ham IShID etakchilarining aksariyati Mosuldan qochayotganini aytdi va shaharda qolgan jangarilarning aksariyatini xorijiy jangchilar tashkil etishini taxmin qildi.[150][151]
Janglar 20 oktyabrda kuchaygan.[152] Katta konvoy Oltin bo'lim Peshmerga kuchlari tomonidan qaytarib olingan pozitsiyalarga etib keldi,[153] va ular ham qo'lga olishdi Bartella.[154] Iroq armiyasining general-mayori Maan as-Saadining so'zlariga ko'ra, Bartella uchun jangda 200 nafar IShID jangchisi o'ldirilgan.[152] Peshmerga va NPF Ossuriya shaharlarini qaytarib olish uchun Mosuldan shimoliy va shimoli-sharqda "keng ko'lamli operatsiya" o'tkazilishini e'lon qildi. Tesqopa va Bashika.[151][155] Kunduzi Peshmerga 6 ta qishloqni egallab oldi, shulardan 4 tasi Bashika front liniyasida va 2 tasi Navaran frontida, yana 4 ta qishloqqa kirib borayotganda. Peshmerga Tiz Xirab qishlog'ini qisqa vaqt ichida egallab oldi, ammo chekinishga majbur bo'ldi.[156] Janubiy jabhada Iroq kuchlari qisqa muddatli pauzadan so'ng shimolga surilishni davom ettirdilar[157] va sharqdagi oltita qishloqni qaytarib oldi Qayyora.[156]
Shuningdek, IShID Al-Mishraq oltingugurt zavodini yoqib yubordi, natijada oltingugurt tutunidan nafas olish natijasida ikki kishi halok bo'ldi va 1000 ga yaqin kasalxonaga yotqizildi.[158] Shuningdek, guruh koalitsiya qo'shinlarining oldinga siljishini sekinlashtirish uchun xandaklar qazayotgani xabar qilingan.[159]
21 oktyabrda IShID ko'plab hujumlarni uyushtirdi Kerkuk harbiy resurslarni boshqa tomonga yo'naltirish. Shaharda bir nechta portlashlar va qurolli janglar bo'lib o'tdi, asosan hukumat qarorgohi joylashgan bo'lib, Peshmerga qo'mondonligining yuqori darajadagi qo'mondoni hujumchilar o'zlarini tashqi ko'rinishga olib kirishganini aytdi. ID-lar.[160] Ayni paytda, Iroq hukumat kuchlari Mosuldan janubdagi yana 2 qishloqni qaytarib olib, 15 jangarini o'ldirganliklari haqida xabar berishdi.[161]
22 oktabr kuni Iroq politsiyasi IShIDning Kirkukka qilingan hujumi qaytarildi va barcha hujumchilar o'ldirilgan yoki o'zlarini portlatgan deb e'lon qildi.[162] Iroq rasmiylari, shuningdek, Kirkukda 80 kishi, birinchi navbatda kurd xavfsizlik kuchlari o'ldirilgani va 170 ga yaqin kishi yaralanganligini ta'kidladilar; Shuningdek, 56 nafar IShID jangarisi yo'q qilindi.[163] Ning muxbiri Turkmeneli TV hujumda ham vafot etdi,[162] kamida etti nafar jurnalist jarohat oldi.[164] Shu kuni Iroq kuchlari bir necha kunlik janglardan so'ng IShID nazorati ostida bo'lgan Ossuriyaning Baxdida shahrini qaytarib olishga kirishdilar.[165] Iroq qo'shinlari ham shaharcha tomon ilgariladilar Tel Keppe, Musulning shimolida.[166] 23 oktabr kuni Peshmerga Bosh qo'mondonligi, shuningdek, Peshmerga 8 ta qishloqni o'rab olganini va shahardan 9 kilometr (5,6 mil) uzoqlikda joylashgan Bashiqa-Mosul avtomagistralining muhim qismini ta'minlaganligini bildirdi.[167] Hukumat tarafdorlari Mosul tomon yurishlarini chalg'itish uchun IShID qarshi hujumlarini kuchaytirdi. 21 oktyabrda Kirkukka qilingan hujumdan tashqari, IShID jangarilari ham zarba berishdi Ar-Rutba yilda Anbar viloyati, shu qatorda; shu bilan birga Sinjar.[168]
24-oktabrga qadar 800 ga yaqin IShID jangarilari o'ldirildi, 78 qishloq esa guruhdan qaytarilgani haqida xabar berildi.[169] Xuddi shu kuni Kirkukka qilingan hujum ham tugatildi, 74 jangari o'ldirildi va boshqalar, shu jumladan hujumchilarning etakchisi hibsga olindi.[170] 25 oktyabrda Iroq maxsus operatsiya kuchlari shaharga 2 kilometr (1,2 milya) yaqinlikda etib kelishdi va kuchlarini kutish uchun oldilariga to'xtab qolishdi.[171] 26-oktabr kuni Iroq kuchlari Musulning janubidagi Shora shahridagi qishloqlardan jangarilarni tozalashga urinishda IShIDning qattiq qarshiligiga duch kelishdi.[172] Shuningdek, Suriyadan Musulni himoya qilish uchun IShIDning yuzlab xudkush terrorchilari yuborilgani haqida xabar berilgan.[173] Ayni paytda Peshmerga kuchlari Mosuldan 12 kilometr shimoli-sharqda joylashgan Derk qishlog'ini egallab olishdi va u erda katta miqdordagi qurol-yarog 'saqlangan IShIDning katta tunnelini topdilar.[174] 27 oktabr kuni Amerika Qo'shma Shtatlari Markaziy qo'mondonligi, Gen. Jozef Votel, jangda 800-900 IShID jangarisi o'ldirilgan deb taxmin qildi.[175] 28 oktabr kuni Iroq kuchlari Mosulning janubidagi Al-Sho'ra shahrini qaytarib olishdi.[176] Iroq-Peshmerga qo'shinlari Mosuldan atigi 4 km uzoqlikda joylashgan Fadiliyani egallab olishdi.[177] Shu bilan birga, BMT IShID Mosulda o'n minglab tinch aholini qalqon sifatida ishlatish uchun olganini, shu qatorda Ash-Shura atrofidan kamida 5000 oila va Hamdaniyaning Nimrud hududidan 2210 oilani o'z ichiga olganligini bildirdi. Borishdan bosh tortganlar qatl etildi[176][178]
29-oktabrda PMF Mosulning g'arbiy tomoniga hujum boshladi, maqsad Musuldan g'arbiy qishloqlarni egallab olish va shaharchasiga etib borish edi. Tal Afar, IShID jangarilarining qo'shni Suriyaga chekinishi yoki Musulni himoya qilishni kuchaytirmasliklari uchun. PMFga 14000 km atrofida qaytish vazifasi qo'yilgan edi2 IShID hududidan,[179][180][181] ular Mosul shahrining o'ziga kirmasligini aytgan bo'lsalar ham.[182] Ayni paytda Iroq armiyasi va PMF 15 ta qishloqni IShIDdan tortib oldi.[181]
30 oktyabrda Peshmerga Musuldan shimol va sharqda yana oltita qishloqni egallab oldi va bir qancha yirik yo'llar va diqqatga sazovor joylarni o'z nazoratiga oldi.[183] va ular operatsiya boshlangandan beri 500 kvadrat kilometr hududni egallab olganliklarini e'lon qilishdi.[184] O'sha kuni PMF Musulning janubi-g'arbiy qismida yana sakkizta qishloqni qo'lga kiritganliklarini aytdi.[185] 31-oktabr kuni Mosulning sharqidagi Bazvayada katta otishma boshlandi, shiddatli otashga duchor bo'lganidan keyin shaharni yaqin atrofdagi bir qancha qishloqlar bilan birga qo'lga kiritdi.[186] Bazwayani qo'lga kiritgandan so'ng, ISOF Mosuldan 1 mil (1,6 km) masofada joylashgan.[187] Iroqning bir necha harbiy amaldorlari ISOF tez orada Musul shahriga kirib kelishini boshlashini bildirdi.[188][189][190] Shu bilan birga, AQSh boshchiligidagi koalitsiya, agar ular shaharni tark etishga urinishsa, IShID jangarilarini havodan nishonga olishlarini ta'kidlashdi, ammo AQSh Mudofaa vazirligi yuzlab jangarilar allaqachon qochib ketgan deb ishonishgan.[191] Ayni paytda Iroq Bosh vaziri Haydar al-Obodiy Mosuldagi IShID jangarilarini taslim bo'lishga chaqirdi.[187]
Noyabr: Sharqiy Musulga kirish, Tal Afarga etib borish
1-noyabr kuni tongda Mosul shahriga kirish operatsiyasi boshlandi. Ittifoqchi kuchlar Mosulning sharqiy Karama tumanida hujumni boshladilar, ular shaharga katta surish uchun tayyorgarlik ko'rayotganda IShID pozitsiyalarini artilleriya, tank va pulemyotlardan o'qqa tutishdi.[192] AQSh boshchiligidagi koalitsiya tomonidan uyushtirilgan havo hujumlari IShID pozitsiyalarini nishonga oldi va ko'rinishni kamaytirish uchun IShID shinalarini yoqib yubordi.[78] Gogjali tumanida, sharqiy Musulga kirish eshigi oldida og'ir janglar bo'lib o'tdi, u erda IShID jangarilari avtoulov bomba va snayper otishmalaridan foydalanib, oldinga o'tishni to'xtatdilar.[193] Oltin diviziya o'sha kuni tushdan keyin Mosul shahri chegaralariga kirib, IShID jangarilari bilan ko'cha janjallarida qatnashdi.[193] Ko'p o'tmay, Iroq armiyasi Mosulning shaharning chap qirg'og'idagi davlat televideniesi binosini qo'lga kiritganini e'lon qildi.[194][195] Gogjali tumani kechqurungacha Iroq hukumati nazorati ostida bo'lganligi, Iroq armiyasining 9-diviziyasi va 3-brigadasi chap qirg'oqdagi Judaydat al-muftiy mahallasiga kirib kelgani xabar qilindi. The Iroq urushi bo'yicha ommaviy axborot idorasi hujum paytida Iroq hukumat kuchlari hech qanday talafot ko'rmaganligini bildirdi.[193][196] Ayni paytda, Iroq hukumat kuchlari shimoliy frontdagi ikkita qishloqni egallab olishdi.[193]
2-noyabr kuni ISOF Gogjali sharqiy qismida IShIDning qolgan jangarilariga qarshi kurashni davom ettirdi,[197] Iroq qo'shinlari sharqiy Musulda o'z pozitsiyalarini ushlab turishga majbur bo'lsalar-da, chunki ob-havoning yomonligi dronlar va samolyotlarning ko'rinishini cheklab, ularning oldinga siljishiga to'sqinlik qildi.[198] Ayni paytda Mosulda sakkiz jangari Iroq kuchlari tomonidan o'ldirilgan.[199] Xuddi shu kuni PMU 115 km masofani bosib o'tganini e'lon qildi2 o'sha kuni IShID bilan, shu jumladan oltita qishloq bilan qattiq kurash olib borgan va IShID nazorati ostidagi uchta qishloqni o'rab olgan. Shuningdek, ular Musulning janubi-g'arbiy qismida avtomagistralga etib borganliklarini va Musulga birinchi etkazib berish liniyasini kesib tashlaganliklarini da'vo qilishdi Raqqa.[197] Janubiy jabhada Iroq armiyasi qaytarib olish uchun ertalab hujum boshladi Hamam al-Alil va IShID bilan og'ir janglarda qatnashgan,[200] Iroq Federal Politsiyasi esa janubdagi ikkita qishloqni egallab oldi.[197]
3 noyabr kuni Iroq armiyasining 9-zirhli diviziyasi sharqiy Musul shahridagi al-Intisar mahallasiga kirgani haqida xabar berilgan edi.[201] Mosulniki esa Beshinchi ko'prik, Dajla daryosi ustida joylashgan, havo hujumlari natijasida vayron qilingan.[202] AQSh va Iroq rasmiylari hujum "muddatidan oldin" bo'lganini, brigada Saad Maan esa fuqarolar hayoti va infratuzilmasini himoya qilishning ustuvor yo'nalishi ularning shaharga kirib borishini sekinlashtirishi mumkinligini aytdi.[203] 4 noyabr kuni Iroq armiyasi Musulning oltita tumanini, shu jumladan az-Zahraning sharqiy okrugining 90 foizini qaytarib oldi. Biroq, ular og'ir qarshilik tufayli Karama tumanidan chiqib ketishga majbur bo'lishdi.[204] To'qnashuvlar 5-noyabrda ham davom etdi, to'qnashuvlar al-Bakr mahallasida eng qizg'in bo'lgan.[205] Xabarlarga ko'ra sharqdagi Kirkukli va az-Zahra va shimoliy-sharqdagi Al-Tahrir mahallalari Iroq nazorati ostida bo'lgan, janubiy Qudes va Karama mahallalari esa IShID nazorati ostida qolmoqda.[206] Kecha IShID jangarilari tunnellardan chiqqanidan keyin Gogjali tumanida yana janglar boshlandi.[207] Iroq armiyasi hujumni uch jabhada davom ettirdi Hamam al-Alil,[206] Iroq kuchlari shaharni tunda qaytarib olishgan bo'lsa-da, janglar yana ikki kun davom etadi.[207] 6-noyabr kuni janubi-g'arbiy jabhada Iroq kuchlari 4 kilometr (2,5 milya) masofada ekanliklarini bildirishdi Mosul xalqaro aeroporti, nazoratni o'z qo'liga olganidan keyin Hamam al-Alil oldingi kuni.[208] Ular shimoliy Mosulga birinchi kirish joyi bo'lgan Al-Sada tumaniga bostirib kirishdi.[209]
7-noyabr kuni Peshmerga koalitsiyaning havo hujumlari bilan qo'llab-quvvatlanib, ertalab uchta jabhadan shaharni egallab olish uchun hujum boshladi. Bashika, hanuzgacha IShID tomonidan ushlab turilgan va ikki hafta atrofida qurshab olingan.[210] Taxminan 100 dan 200 gacha IShID jangarilari shaharchada qoldirilgan.[211] Tushdan keyin Iroq qo'shinlari ham shaharchaga qarab yurishdi Tel Keppe, Mosulning shimolida, shaharni qamal qilmoqda. Bashiqa shahri to'liq Peshmerga nazorati ostida ekanligi xabar qilingan, ammo IShIDning cho'ntagi shaharda oy oxirigacha qamalda bo'lgan.[210][212] Janubiy jabhada, Hamam al-AlilIkki kun qolgan IShID jangarilarini tozalashdan so'ng, hukumat tarafdorlari tomonidan to'liq qo'lga olindi.[213] Sharqiy Mosulda ISOF Karama, Malayyin as-Salasa, Shukk Xazraa, Zahra, Karkuli, Aden va Zahabining mahallalarini o'rab oldi. Iroq armiyasining 9-zirhli diviziyasi va 3-brigadasi shaharning sharqidagi Manarat Shabak qishlog'ini egallab olib, sharqiy Mosulning Hay Intisar, Judayda al-Muftiy va Xay Shayma mahallalariga bostirib kirdi. Ayni paytda Iroq Federal Politsiyasi Hammam Al-Alil yaqinidagi ikkita qishloqni egallab oldi.[210] 8-noyabr kuni g'arbiy frontda PMU kuchlari strategik ahamiyatga ega tomon 25 km masofaga ko'tarilganligi haqida xabar berildi Tal Afar Tal-Afar shahrining janubida joylashgan harbiy aviabaza.[214] 9-noyabr kuni ISOF Musul janubidagi Intisar tumanining aksariyat qismini egallab oldi, IShID Musulda qurollangan bolalar askarlarini joylashtirgani haqida xabar berilgan.[215] 10-noyabr kuni sharqiy Mosulda Oltin bo'lim, shuningdek, 9-diviziya elementlari bir vaqtlar IShID tomonidan bosib olingan mahallalarni qayta yig'ish va tozalash, shuningdek, Musuldan qochgan aholini ular orasida yashiringan har qanday jangarilar uchun tekshiruvdan o'tkazish haqida xabar berilgan edi.[216] Janubiy jabhada hukumatni qo'llab-quvvatlovchi kuchlar qadimiy shahar tomon yurishdi Nimrud.[217]
11-noyabr kuni janubiy jabhada joylashgan Iroq kuchlari Dajla daryosining g'arbiy qirg'og'iga qarab ilgarilashga tayyorgarlik ko'rishdi Mosul xalqaro aeroporti.[218] Musulning sharqida Iroq kuchlari Karkukli mahallasi ustidan nazoratni qayta tiklash uchun yangi hujum boshladi.[219] Iroqning aksilterror birliklari Qadesiyya mahallasiga kirgan.[220] 12-noyabr kuni Mosul sharqidagi al-Salam mahallasida og'ir to'qnashuvlar boshlandi.[221] Iroq armiyasi al-Arbajiya okrugini qo'lga kiritganini va unga tutash bo'lgan al-Kadisiya al-Thaniya tumanini tozalayotganini e'lon qildi.[222] Shuningdek, ular Musulning janubi-sharqidagi Falastin mahallasiga etib borishdi va Quds mahallasida IShID bilan jang qilishdi.[221] PMU e'lon qildi Sinjar qarshilik ko'rsatish birliklari (YBŞ), ittifoqdosh guruh, janubdagi qishloqlarni egallash uchun operatsiyani boshlagan edi Sinjar IShIDdan.[223] 13-noyabr kuni Iroq kuchlari Ossuriyaning qadimiy shahrini qaytarib olishdi Nimrud, shuningdek, unga qo'shni zamonaviy shaharcha.[224][225] Iroq kuchlari Musulning sharqidagi Karkojli mahallasini ham qo'lga kiritdilar.[226] 14 noyabrda PMU kuchlari al-Abbos qishlog'ini egallab olgani sababli 30 nafar IShID jangarisi, shu jumladan yuqori darajadagi rahbarlar o'ldirildi;[227] PMU yana ikkita qishloqni egallab oldi.[228] Janubiy jabhada hukumatni qo'llab-quvvatlovchi kuchlar Bo Yusif qishlog'ini egallab olishdi va Musul aeroportidan 3 kilometr uzoqlikda joylashgan.[227] Ayni paytda IShID Qayyaraxga uchta xantal gazi hujumini uyushtirdi va etti kishi halok bo'ldi.[229]
.svg)
15-noyabr kuni Oltin diviziya qo'shinlari shimoliy va sharqiy Musulda al-Axaa, al-Bakr va al-Hadbaa mahallalarini o'z ichiga olgan hududlarga hujum qilishni boshladilar.[230] G'arbiy jabhada Badr tashkiloti ikki qishloqni egallab olganini va hujumning g'arbiy o'qida 10 kilometr oldinga siljiganini e'lon qildi.[231] 16 noyabrda PMF boshqaruvni o'z qo'liga oldi Tal Afar Mosul shahrining shimoli-g'arbida joylashgan harbiy aviabaza.[232] 18-noyabr kuni PMU Tal-Afar yaqinidagi sunniy islomiy jangarilar va IShIDni aholi orasida juda yaxshi qo'llab-quvvatlagan mintaqada ko'proq qishloqlarga hujum qildi.[233] PMF nazorati oldingi kunlarda atrofdagi 16 ta qishloqni egallab olgan edi.[234] 22-noyabr kuni Mosul shahridagi 5 ta Dajla ko'prigidan 4tasi so'nggi 48 soat ichida Koalitsiya havo hujumlariga uchradi.[235] Shu kuni AQSh maxsus kuchlari shaharcha yaqinida "Islomiy davlat" ning to'rtta qo'mondonini qo'lga oldi Al-Baaj, uzoq g'arbda, Suriya chegarasi yaqinida.[235]
23-noyabr kuni Talafarning g'arbiy qismida PMF o'rtasida yo'lni kesib o'tganligi haqida xabar berdi Sinjar va Tal AfarShia tarkibidagi guruhlar Janubdan ilgarilab, bilan bog'lanib Sinjar qarshilik ko'rsatish birliklari va Îzîdxan ayollar birliklari shimolga, shu bilan Mosul cho'ntagini o'rab olishni tugatdi.[236] 30-noyabr kuni PMF ular IShIDdan 12 ta qishloqni qo'lga kiritganligini aytdi Tal Afar so'nggi besh kun ichida.[237] 30-noyabrga kelib, Peshmerga IShIDning qolgan snayperlarini tozalashdi, garchi ular IShID tomonidan qoldirilgan minalar va portlovchi moddalarni tozalashda davom etishdi.[238][212]
Noyabr oyi oxirida Iroq harbiylari bir oy ichida sharqiy Mosul shahridagi 19 ta mahallani, ya'ni Musulning sharqiy qismida joylashgan Musul maydonining 30 foizidan kamini o'z nazorati ostiga olganini baholadi. Dajla.[239] "Oltin diviziya" maxsus operatsiya kuchlari qat'iyat bilan Sharqiy Musulga kirib borishgan bo'lsa, 9-diviziya janubi-sharqda bitta mahallani egallab olgan bo'lsa, 16-diviziya shimoldan Musul shahar chegaralarini hali buzmagan, 15-diviziya esa janubi-g'arbdan ilgarilab, G'arbiy Mosuldan hali ham bir necha kilometr uzoqlikda edi.[240]
Dekabr: Suriya chegarasi tomon ilgarilash va Ikkinchi bosqichni boshlash
6-dekabr kuni ertalab, shaharning IShID tomonidan o'tkazilgan strategik asosiy (eski) ko'prigiga qilingan hujumdan so'ng, AQSh boshchiligidagi koalitsiyaning 20 ta havo hujumi eshitildi. Bir kechada IShID Mosulning janubi-sharqiy qismida, al-Salam yaqinida qarshi hujumni boshladi.[241] O'sha kuni PMU Tal Abta janubiy qismini egallab olganini aytdi.[242] Bir kechada IShID hujumidan so'ng, Iroq kuchlari 7-dekabr kuni al-Salam kasalxonasini qo'lga olib, al-Salam hududini xavfsizligini ta'minlashni davom ettirdilar. Biroq, IShID qarshi hujumdan keyin kasalxonani qaytarib oldi, natijada Iroqning 20 avtomobili yo'q qilindi yoki ishlamay qoldi.[243] 9-dekabr kuni Iroq qo'shma operatsiya qo'mondonligi Saha, Adel va Tahrirning sharqiy uchta Musul tumanlarini qo'lga kiritganliklarini e'lon qildi va Iroq kuchlari Mosulning 27 ta tumanini egallab olganligini, 4 ta tumanda to'qnashuvlar davom etayotganini bildirdi. 11 dekabrda CTS kuchlari sharqiy Musulning al-Nur mahallasiga ega ekanliklarini eslatib o'tdilar.[244]
13-dekabr kuni CTS qo'mondoni Abdul Vahob al-Saedi Sharqiy Musulda KTS kuchlari tomonidan qo'lga kiritilishi kerak bo'lgan atigi 6 ta tuman qolganligini va ularning 32 tasini qo'lga kiritganligini aytdi.[245] PMF g'arbda IShID yuragi cho'l mintaqasidagi qishloqlarni tozalashni davom ettirar edi Naynava viloyatiXuddi shu kuni Badr militsiyasi Tal-Afar atrofidagi qishloqlarni "Daeshni o'rab olish va atrofidagi ilmoqlarni kuchaytirish" uchun nishonga olgani, Kata'ib Hizbulloh esa Suriya chegarasiga qarab g'arbiy tomon ilgarilaganligi haqida xabar berilgan edi.[246] 15 dekabrda CTS qo'mondoni Abdul G'ani al-Assadi shaharning sharqiy qirg'oqlarini qaytarib olishning birinchi bosqichi tugaganligini, CTS kuchlari 56 sharqiy tumanlardan 40 tasini egallab olganligini e'lon qildi.[247]
16-dekabr kuni PMF Tel-Abta tumanini egallab oldi, u erda deyarli 50 ming kishi yashaydi va IShIDning yirik strotegik tayanch punkti bo'lib, janubi va janubi-g'arbiy qismidagi ko'plab qishloqlarda harakat qildi. Tal Afar.[248] 18-dekabr kuni 9-diviziya CTS yordami bilan al-Salam kasalxonasini nazoratini qaytarib olish uchun Musulning sharqidagi al-Weda tumaniga hujum boshladi.[249] 19-dekabr kuni Iroq kuchlari Mosulning janubi-sharqidagi al-Vahdaning katta qismlarini qaytarib olgandan so'ng al-Mazare 'hududiga bostirib kirdilar va shuningdek, 14 nafar IShID jangarisini, shu jumladan 4 nafar xudkushni o'ldirdilar.[250] 21-dekabr kuni AQSh havo kuchlari brigadasi generali Metyu Isler hukumatni qo'llab-quvvatlovchi kuchlar transport vositalarini ta'mirlash, o'q-dorilarni qayta etkazib berish va jangning keyingi bosqichiga tayyorgarlik ko'rishni o'z ichiga olgan rejalashtirilgan tezkor tozalashga kirishganini e'lon qildi. U shuningdek, ular shaharning to'rtdan bir qismidan ko'prog'ini egallab olganliklarini aytdi.[251]
.jpg)
23-dekabr kuni Iroq armiyasi Al-Qohira tumanidagi Musul politsiya akademiyasining bosh qarorgohini qo'lga kiritdi, bu ularning bir hafta oldin harbiy operatsiyalar to'xtatilganidan keyingi birinchi yirik avansidir.[252] 24-dekabr kuni AQSh armiyasi polkovnigi Bret G. Silviya Iroq kuchlariga yordam beradigan amerikalik askarlar yanada kengroq joylashtirilishini va qo'shimcha tuzilmalar bilan hamkorlik qilishlarini aytdi.[253] Iroq Bosh vaziri Haydar al-Obodiy Iroq kuchlari Musulning uchdan bir qismi ustidan nazorat o'rnatganligini, Iroq qo'shma operatsiyalar qo'mondonligining rasmiy vakili Yahia Rasul Iroq kuchlari Naynava hukumatining 44 foizini nazorat qilganini aytdi. He added that CTS forces controlled 40 districts in east Mosul, while the Iraqi Army's 9th Battalion held six districts.[254] On 25 December, the CTS reportedly stormed into the Al-Quds district, later in the day.[255] On 26 December, Commander of Nineveh Operations Major General Najim al-Jabouri announced that new military reinforcements had arrived in the Mosul neighborhoods retaken by Iraqi forces.[256] On 27 December, the ISIL-run Amaq News Agency stated that the anti-ISIL coalition had destroyed the Old Bridge, the last functioning bridge in Mosul. The US-led Coalition stated that it had disabled a Mosul bridge with airstrikes, without providing further details.[257]
On 29 December, Iraqi forces launched the second phase of the battle, pushing from three directions into the remaining eastern Mosul districts. Iraqi soldiers and Federal Police entered about half a dozen southeastern districts, while the CTS advanced in the al-Quds and Karama districts. In the third front, Iraqi soldiers also pushed toward the northern city limits.[258] An ISIL headquarters in al-Thobat district was reportedly destroyed in coalition airstrikes, killing 12 militants.[259] Later in the day, the commander of the operation declared that they had captured 2 villages to the north of Mosul, killing 70 militants.[260] Iraqi forces had captured half of the al-Quds district by early afternoon.[261] On 30 December, Iraqi security forces advanced in several areas. Shimoliy jabhada 16-diviziya Habdaa tumaniga bostirib kirgan va shu bilan birga Tel Kayfga etkazib berish liniyalarini kesmoqchi bo'lgan.[262][263] Ammar al-Haweidi, who was an elite leader of ISIL, was reported to have been killed by the Iraqi Federal Police.[264] On 31 December, heavy clashes occurred at the southeastern and northern fronts of Mosul. An Iraqi Army officer deployed in the southeastern front reported that their advances had slowed down, due to heavy clashes and difficulty in differentiating between civilians and militants. Iraqi forces on the northern front advanced towards the periphery of Mosul, with an officer stating that heavy clashes were ongoing in the Argoob area.[265] The CTS destroyed four VBIEDs, when ISIL tried to attack them in the street linking al-Ta'mim neighborhood and the garage area in east Mosul.[266]
January: Capturing east Mosul
Iraqi forces continued their advance on 1 January 2017, capturing a part of the Karama district, taking near complete control of Intissar and Siha districts, and clearing the Salam district.[267] The CTS linked up with Rapid Response Division during the day at the edge of al-Intissar and al-Quds, capturing more than 60% of east Mosul.[268] Later that day, Iraqi forces captured the Yunus al-Sabaawi and Yafa districts in the southeastern part of the city, and also completely captured al-Intissar,[269] as well as the districts of al-Malayeen, al-Kindi, and al-Arabi al-Thania.[270] Iraqi Federal Police also captured the Gogjali-Intsar road[271] and the strategic No. 60 Street to the southeast of Mosul.[270] On 3 January, Iraqi forces stormed three districts.[272] Iraqi Air Force airstrikes destroyed the office of ISIL's hisbah police located on Mosul-Tel Afar road, and several warfare utilities of the group.[273] The Iraqi Federal Police also destroyed the headquarters of Jund al-Khilafa (Soldiers of the Caliphate), an ISIL explosives factory, and a drone headquarters in al-Mithaq district.[274] Later that day, the CTS captured the Karama industrial neighborhood, the Industrial district, the Karama Silo (a flour mill), and a Mercedes Company building.[275] Iraqi forces later captured the area of exhibitions and the commercial complex to the south of the Ta'mim district,[276] along with the Al-Hay al-Senai and al-Mithaq districts, as well as the Maaridh area to the east of Mosul.[277] On 4 January, Iraqi forces cleared the Mithaq district and advanced in al-Wahda.[278] The United Nations stated that civilian casualties had started increasing as Iraqi forces advanced in the city.[279] The Federal Police and 9th Division captured Wahda after heavy clashes, bringing them closer to the city center, while ISIL counter-attacks in southeastern Mosul were repelled. Iraqi forces later captured the al-Moallemin and Sumer districts, as well as the Mosul-Kirkuk road.[280] Xuddi shu kuni, Amerika Qo'shma Shtatlari Mudofaa vazirligi and the anti-ISIL Coalition stated that American advisers had entered Mosul with Iraqi forces.[281]
On 5 January, Lt.-Gen. Talib Shaghati stated that Iraqi forces had captured about 65–70% of east Mosul.[282] An ISIL attack on the PMU near Tal Afar was repelled.[283] The Federal Police announced that 1,700 ISIL fighters had been killed in the second phase. General Raed Shaker Jawdat stated that the group's headquarters in Nineveh province had been destroyed and that Iraqi forces had captured eight districts in the second phase, thus bringing the entire southeastern section of Mosul under their control. He also stated that all the remaining districts in east Mosul had been surrounded and would be stormed soon.[284] On 6 January, the CTS stormed the al-Muthanna district, during an overnight raid across the al-Khawsar river,[285] with the CTS later driving ISIL out of the district.[286] This advance marked the first time that Iraqi forces had entered Mosul from the north.[287] The CTS also launched an assault on the Hadbaa apartment complex on the northern front, sparking heavy clashes.[288] On 7 January, Iraqi forces came within several hundred meters of the Tigris river. The CTS captured al-Gharfan district (previously known as al-Baath) and entered Wahda district, later capturing a hospital complex in Wahda. Meanwhile, a spokesman of the anti-ISIL coalition stated that ISIL had deliberately damaged the fourth bridge in Mosul as Iraqi forces advanced.[289] Iraqi forces also captured ISIL's command center and two prisons,[290] as well as Rifaq, the Atibaa 1st and Atibaa 2nd districts, and the Hadbaa residential complex.[291] On 8 January, ISIL attacked CTS troops advancing towards the Sukkar and Baladiyat districts, though the attacks were repelled with the help of coalition warplanes, killing dozens of militants.[292] The 9th Division and Federal Police had launched an attack on the Sumer and Domiz districts, on the southeastern front.[293] The CTS spokesman said that Iraqi forces had reached the Tigris river for the first time in the offensive, advancing towards the eastern side of the fourth bridge. Bret Makgurk, USA's envoy to the anti-ISIL coalition, stated that ISIL's defenses in eastern Mosul were showing signs of collapse.[294] Meanwhile, the PMU repelled an ISIL attack near Adaya, located to the west of Mosul.[295]
On 9 January, the CTS captured the Baladiyat district on the eastern front, while the Federal Police and Iraqi Army captured the Domiz and Palestine districts on the southeastern front. ISIL was still in control of the city's water stations, and was reported to have cut the water supply to more than 30 districts that had been captured by Iraqi forces.[296] Meanwhile, the ISOF surrounded the Mosul universiteti.[297] On 10 January, CTS forces captured the Sukkar and al-Dhubbat districts, while advancing in the Siddeeq and al-Maliyah districts. Several governmental offices, including the communication complex, provincial electricity department, and a security headquarters were also captured by the CTS. In response to the advances, ISIL blew up two bridges to prevent Iraqi forces from attacking western Mosul. On the southeastern front, the Federal Police and Iraqi Army pushed further into al-Salam, Palestine, Sumer, Yarimja, and Sahiron districts, while on the northern front, the Iraqi Army advanced further into al-Hadbaa while capturing northern part of Sabaa Nisaan.[298] On 12 January, the CTS captured the 7th Nissan and Sadeeq districts, successfully linking up with Iraqi Army forced advancing in the Hadbaa district. CTS Spokesman al-Numan stated that Iraqi forces were now in control of about 85% of eastern Mosul. Around the same time, the Rapid Response Division advanced in the Sumer and Sahiroun districts,[299] capturing those districts later in the day.[300] Iraqi forces also captured the al-Salam district. Meanwhile, the PMU captured 3 villages near Tel Abta.[301]
On 13 January, the CTS reached the second bridge of the city, also called the "Freedom Bridge." In response, ISIL had destroyed all five bridges of the city, in order to slow the Iraqi advance towards western Mosul.[302][303] The CTS later reached the Old Bridge of Mosul, also known as the "Iron Bridge", and stormed the University of Mosul, capturing a part of the university complex later in the day.[304] The CTS also captured the al-Kafa'at district on eastern front as well as al-Sadriya, al-Naser, and al-Faisaliyah in the central part of East Mosul.[305] Iraqi Army forces also captured the Hadbaa district during the day,[306] and the CTS captured a government complex, which included the Nineveh Governorate administration and council buildings.[307] On 14 January, the Rapid Response Division captured the Yarimja area and a field hospital that ISIL was using. The Federal Police also captured the highway between Mosul and Kerkuk.[308] Iraqi forces later completely captured the University of Mosul, in addition to the eastern side of a third bridge.[309] On 15 January, Iraqi forces carried out a sweeping operation in the University of Mosul to clear out any remaining hiding militants, while continuing their advance along the Tigris river.[310] The operation command later announced that the Iraqi Army had captured al-Kafaat Thani (Second) district on the northern front, while CTS had captured Andalus on the eastern front.[311][312] ON 16 January, clashes occurred in the Shurta and Andalus districts. By this point, Iraqi forces had taken complete control of the river banks in the south.[313] During the day, the Iraqi Army captured the Kindi and Qairawan districts, while the CTS captured Jammasa.[314] The CTS later captured the Nabi Yunus area, including the Nabi Yunus shrine.[315]
.png)
On 17 January, the CTS was in complete control of Shurta and Andalus, as well as the al-Muhandiseen district, and pushed into the Eastern Nineviya and Souq al-Ghanam districts. The CTS later captured the Nineveh al-Sharqiya, Bab-Shams, and Souq al-Ghanam districts on the eastern front, as well as the Nu'maniya and Uttshana districts, while storming the adjacent al-Jazair district. Meanwhile, on the northern front, the Iraqi Army captured the Kindi military base, the former headquarters of the 2-divizion, as well as the nearby al-Kindi facility.[316][317][318] The CTS also captured the Al Jazair, Al Derkazlih, Al Seuis, and Sanharib districts during the day, along with the Grand Mosque of the city.[319][320] Iraqi forces also succeeded in capturing all five bridges of the city during the day, as well as the Zaraei district.[321] Amerika Qo'shma Shtatlari havo kuchlari Colonel John Dorrian stated during the day that Iraqi forces were now in control of 85–90% of east Mosul.[322] On the same day, Iraqi Prime Minister Haider al-Abadi stated that Iraqi forces had begun moving against ISIL in western Mosul.[323] On 18 January, Lieutenant-General Talib Shaghati announced that the CTS had captured all the districts of east Mosul they were tasked with taking, and that Iraqi forces were almost in complete control of the eastern side, though a few parts of the city in the north had yet to be captured by the Iraqi Army.[324] All five bridges of the city were also under the control of Iraqi forces. During the day, CTS captured the ruins of Nineviya, as well as the adjacent Tal Nirgal area. Meanwhile, the Iraqi Army captured the al-Qadhiyah district and were fighting on the edges of al-Arabi district.[325][326] Around the same time, the PMU captured 2 areas in the Nineviya tekisliklari mintaqa.[327] On 19 January, the Iraqi Army captured the town of Tel Kayf, to the north of Mosul (after a nearly 3-month-long siege),[328][329] as well as the Nineveh Oberoi hotel and the "Palaces" area on the eastern bank of the Tigris. Clashes continued in the Al-Arabi District.[330] The Iraqi Air Force carried out an airstrike in al-Zerai area in Mosul, reportedly killing five ISIL leaders including Abdel Wahed Khodier, assistant to Abu Bakr al-Bag'dodiy; the Islamic Police Chief in Nineveh, Ahmed Khodier Sayer al-Juwan and Agriculture Minister in Tal Afar and Mahlabiya, Abdel Karim Khodier Sayer al-Juwan.[331] Iraqi Iraqi forces also captured the Fadiliyah district and the Jaber ibn Hayyan military facility,[332] as well as the Ghabat area.[333] On 20 January, the 9th Division captured the erkin zona in the northern sector of Mosul.[334] Iraqi forces also captured a pharmaceutical plant to the north of Mosul, as well as the Al-Arabi 1 district, while clashing with ISIL in the Rashidiyah district. Meanwhile, the CTS started performing clearing operations in the districts they had captured in east Mosul.[335][333]
On 21 January, Iraqi forces continued advancing in the outskirts of the city. The Iraqi Arm captured the al-Arabi district, as well as al-Qousiyat village, killing some 40 militants killed and destroying four car bombs.[336] The CJTF–OIR Coalition also announced that between 19 and 21 January, they had targeted a flotilla of 90 boats and three barges being used by ISIL to cross the Tigris and escape the clashes.[337] On the same day, Coalition officials stated that the fight for west Mosul was expected to be tougher than the fight for east Mosul.[338] On 22 January, the Iraqi Army captured the Al-Milayeen district and Al-Binaa al-Jahiz area, as well as the Mosul-Dohuk yo'l. By this point, only the Rashidiyah district was left under ISIL control in eastern Mosul.[339] On 23 January, the Iraqi Army entered the Rashidiyah district.[340] On 24 January, Iraqi troops captured the Rashidiyah district, as well as the villages of Ba'wiza, Shrikhan and Baysan. Following these advances, Iroq Bosh vaziri Haydar al-Abadi later announced the "full liberation" of eastern Mosul.[80]
Interlude
On 25 January, the PMU announced that they took over Tel Shana, a strategic hill in Salaheddin Province, after killing dozens of ISIL militants. It added that PMUs also took over the villages of ِArab Leith, Mohamed al-Awad and Ard Mosaltan after intense fights with the extremist group.[341] On 28 January, the PMU's 2nd Brigade repelled an attack launched by ISIL on the al-Kobayrat area, to the west of Mosul, killing 40 militants.[342]
On 3 February, the PMU captured the villages of Bostan Radif and Um Gharba, as well as the Sherka region of western Mosul.[343] On 13 February, more than 200 ISIL fighters launched an attack on three villages to the west of Tal Afar, with tanks and VBIEDs, to regain access between western Mosul and Raqqa. The attack was repelled by the PMU, resulting in deaths of more than 50 ISIL fighters and the destruction of 17 VBIEDs.[344] Another attack on a village to the south of the area was repelled, resulting in deaths of 13 militants according to the Federal Police.[345] Airstrikes by the anti-ISIL coalition killed Haqi Ismail Hamid al-Emri, a former member of Iroqdagi al-Qoida who played a leadership role of ISIL's security networks in Mosul.[346]
Natijada
Post-victory clashes
- Iyul
On 22 July, Iraqi security forces arrested ISIL's minister of agriculture, Falah Rashid, in western Mosul.[347] Four police personnel, including a lieutenant general, were killed at al-Maash market after clashing with ISIL militants on 25 July.[348] ISIL senior leader, Saad Maan, who held the post of "tribal affairs bureau for southern Mosul" was arrested in eastern Mosul while crossing the Tigris River carrying a fake ID.[349]
Meanwhile, many news outlets reported the end of the battle during the mid-to-late-July period, with the focus of Iraqi forces now being hunting down surviving militants, clearing explosives and dead bodies.[350][351][352]
Nineveh police captain Saeed Najm said on 30 July that three ISIL leaders were killed while escaping western Mosul to the east via Tigris.[353]
- Avgust
The Sudan tribunasi reported on 5 August that Ali Abdel-Ma'arouf (aka Abu al-Asbat Al-Sudani), a Sudanese national, who was ISIL head of prisons and a top legislator, was killed during recent clearing operations in Mosul.[354] On 8 August, a security source said that ISF in coordination with the Nineveh police, had arrested Ahmed Sabhan Abdel Wahid al-Dulaimi, a senior ISIL intelligence official, in east Mosul.[355] Federal Police forces killed a senior ISIL judge, Abdul-Sattar Mohamed Ali, aka Abi al-Hakam al-Aawar, in a raid at a basement in the Old City.[356] On 10 August, a source revealed that two civilians were killed and three others wounded when ISIL gunmen opened fire on them. Meanwhile, Federal Police chief, Shaker Jawdat, said in a statement that 47 ISIL members had been killed and arrested since the beginning of July. He also added that 192 explosive belts, ten tons of ammonia nitrates and five barrels of C4 and six booby-trapping workshops were seized.[357]
Jawdat stated on 11 August that a workshop for manufacturing Katyusha rockets was found in Mesherfa district. Nineveh police intelligence department's Cap. Ahmed al-Obeidi told BasNews that they confiscated the biggest workshop used by ISIL to manufacture explosive belts and rockets in western Mosul.[358]
Security forces arrested an unnamed ISIL military commander for eastern Mosul area, along with ten others in Mosul on 14 August.[359]
Federal Police chief, Lt. Gen. Shaker Jawdat, said in a statement that an ISIL chemical reservoir was found in Mekkawi street in the Old City. It contained C4, ammonia and other substances.[360]
- Oktyabr
Lieutenant-Colonel Abdul Salam al-Jabouri said on 12 October that some ISIL terrorists who had survived the military offensive in Mosul were detected in the marshlands area alongside near the Tigris, after they sent threats to some Tribal Mobilization leaders via SMS.[361]
- 2018 yil yanvar
Abu Omer, an ISIL leader who was notorious for appearing in ISIL's execution videos, was reported to have been captured in January 2018.[362] Hisham al-Hashimi, adviser to the Iraqi government and other Middle Eastern government on ISIL matters, confirmed his identity.[363]
Subsequent offensives
During the last stages of battle to retake Mosul, Lise Grande stated that per an initial assessment, basic infrastructure repair will cost over US$1 billion. She stated that while stabilization in east Mosul can be achieved in two months, in some districts of Mosul it might take years, with six out of 44 districts almost completely destroyed. All the districts of Mosul received light or moderate damage.[364] Per the United Nations, 15 districts out of the 54 residential districts in the western half of Mosul were heavily damaged while at least 23 were moderately damaged in the battle. The UN also estimated that more than 5,000 buildings have been damaged and another 490 were destroyed in the Old City alone during the battle.[365] Xalqaro Amnistiya accused Iraqi and United States forces of using unnecessarily powerful weapons.[366] Sporadic clashes occurred after the victory declaration as Iraqi troops targeted holdouts.[367] Fighting continued in the Imam Gharbi village to the south of Mosul[368] and it was recaptured by Iraqi forces on 20 July.[369] Ga ko'ra Amerika Sharq tadqiqotlari maktablari, IS damaged 15 religious sites in Mosul, while Coalition forces damaged 47, of which 38 were largely destroyed.[370]
The Iraqi forces launched a ground offensive to retake Tal Afar, one of the last cities held by the militants, located 55 kilometres (34 mi) west of Mosul, on 20 August 2017.[371] The city was captured on 28 August, with Iraqi forces capturing the rest of the district by 2 September.
Following the end of the Tal Afar offensive, the Iraqi Army launched another offensive to retake the ISIL-controlled Hawija Pocket on 20 September 2017.[372]
Humanitarian issues and human rights abuses
Shaharda 1,5 milliongacha tinch aholi yashab, turli xil gumanitar inqirozga uchragan turli tashkilotlarda tashvish uyg'otdi.[373] Lise Grande, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Iroqdagi gumanitar masalalar bo'yicha koordinatori "Eng yomon vaziyatda biz 2016 yildagi dunyodagi eng yirik gumanitar operatsiyani ko'rib chiqmoqdamiz."[373] Bolalarni qutqaring Agar tinch yo'llardan qochish uchun xavfsiz marshrutlar berilmasa, ommaviy qon to'kilishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.[374] AQSh hukumati IShIDni tinch aholidan foydalanishda ayblamoqda inson qalqonlari.[375]
IShIDni suiiste'mol qilish, o'g'irlash va shafqatsizlik
Tinch aholini IShID tomonidan qalqon sifatida ishlatilishidan qo'rqishgan, chunki bu guruh qishloqlardan tinch aholini o'g'irlab ketayotgani tasdiqlangan va bu huquq inson huquqlari guruhlari va Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xavfsizlik Kengashi.[376][377]
Jang boshlanganidan ko'p o'tmay, IShIDning Mosuldagi tinch aholini o'g'irlashi va qatl etishi haqida yangiliklar paydo bo'ldi. Pentagon vakili kapitan Jeff Devisning ta'kidlashicha, IShID tinch aholini qalqon sifatida ishlatmoqda va odamlarni o'z xohishlariga qarshi shaharda ushlab turibdi.[378]
The International Business Times reported that ISIL has forced boys from Mosul as young as 12 to fight for them, and that ISIL had trained the children to "behead prisoners and make suicide bombs."[379]
21 oktabr kuni Iroq razvedkasining manbasi IShID Mosuldan o'g'irlab ketilgan 284 erkak va o'g'ilni ularni qalqon sifatida ishlatish maqsadida qatl etganini aytdi. Tinch aholi otib o'ldirilgan va ommaviy qabrga qo'yilgan. Birlashgan Millatlar Tashkiloti rasmiysining aytishicha, BMT dushanba kuni IShID tomonidan o'g'irlab ketilgan Somalidan kelgan 200 ta oila va Najafiyadan 350 ta qalqon sifatida ishlatilishi mumkin bo'lgan oilalar taqdiridan "jiddiy xavotirda".[380]
26-oktabr kuni CNN telekanali IShID hukumat nazorati ostida tiklangan qishloqlarda Iroq va Peshmerga qo'shinlarini kutib olgan boshqalar uchun qasos sifatida tinch aholini "qasos o'ldirishni" amalga oshirayotganini xabar qildi.[173]
IShIDga qarshi kuchlarga qarshi da'volar
Iroq qurolli kuchlari bilan inson huquqlarini buzish tarixi bo'lgan bir necha militsiyaning borligi tanqid qilindi; Human Rights Watch called for Shia militias from the Popular Mobilization Forces (PMF) not to enter Mosul, following allegations of abuse of Sunni Muslims in anti-ISIL operations in Falluja, Tikrit va Amirli.[381][382][383] Iraqi Prime Minister Haider al-Abadi later stated that only the Iraqi army and the Iraqi national police would enter the city itself.[76][384]
21 oktyabrda International Business Times "ijtimoiy tarmoqlarga joylashtirilgan bezovta qiluvchi va grafik tasvirlarda go'yoki Iroq xavfsizlik kuchlari aks etganligi haqida xabar berilgan qiynoqqa solish va Musulni "Islomiy davlat" terrorchilik guruhidan qaytarib olishga urinayotgan paytda IShID haqida ma'lumot olish uchun yosh bolalarni so'roq qilish. "[385]
17 mart kuni AQSh boshchiligidagi koalitsiya Mosulda havo hujumi 200 dan ortiq tinch aholini o'ldirdi.[386][387] Xalqaro AmnistiyaInqirozga qarshi kurash bo'yicha katta tergovchining ta'kidlashicha: "Fuqarolarning katta miqdordagi zarbasi shuni ko'rsatadiki, Mosulda hujumga rahbarlik qilayotgan koalitsiya kuchlari xalqaro gumanitar huquqni qo'pol ravishda buzgan holda, fuqarolar o'limining oldini olish uchun kerakli choralarni ko'rmagan."[388]
Kurd razvedkasi tomonidan 2017 yil iyul oyi o'rtalarida o'tkazilgan hisob-kitoblarga ko'ra, tinch aholi o'rtasida qurbonlarning umumiy soni 40 ming kishini tashkil etadi. The largest portion of this loss of life is attributable to the unyielding artillery bombardment by Iraqi government forces – in particular, units of the Iraqi Federal Police – of west Mosul. IShID tomonidan o'ldirish va havo hujumlari tinchlik o'limining yana ikki muhim manbai bo'ldi.[389]
Kimyoviy qurollardan foydalanish
The Jahon Sog'liqni saqlash tashkiloti 2017 yil 4 martda o'n ikki kishi davolanayotganini aytdi Erbil Mosulda kimyoviy qurolga ta'sir qilish ehtimoli. JSST ularning "juda zaharli kimyoviy moddalar ta'siriga tushishi mumkin bo'lgan erkaklar, ayollar va bolalarni xavfsiz davolash bo'yicha favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish rejasini" amalga oshirganligini va ushbu vositalar ta'sirida ko'proq bemorlarni tayyorlashga tayyorligini aytdi. BMT ma'lumotlariga ko'ra, to'rtta bemorda "qabariq agentiga ta'sir qilish bilan bog'liq og'ir belgilar" mavjud bo'lib, ular ularga shaharning sharqiy qismida duch kelgan.[390][391]
2017 yil aprel oyida Iroq bo'linmalariga joylashtirilgan Amerika va Avstraliyaning maslahat kuchlariga hujum paytida past darajadagi, "ibtidoiy" kimyoviy qurollar bilan hujum qilingan.[392]
Displacements and relief efforts
Italyancha Filippo Grandi, BMTning Qochqinlar bo'yicha Oliy Komissari, kirib keldi Erbil on 17 October to meet with Kurdish officials.[393] The UN has set up five refugee camps capable of taking up to 45,000 people and has the capability of taking in up to 120,000 if more sites are available for camps.[394] Dozens of families from Mosul arrived in the Al-Xol qarorgoh Rojava, Northern Syria, bringing the number of Iraqis in al-Hawl to more than 6,000. On 18 October, more than 2,000 refugees from Mosul were attempting to cross into Syria, according to the People's Defense Units (YPG).[133] The UN is attempting to communicate with citizens inside Mosul that they should not flee to the West of the city toward Syria, an area still under ISIL control, but to the camps in the east.[395]
The Jahon Sog'liqni saqlash tashkiloti (WHO) said it had trained 90 Iraqi medics in "mass casualty management" as part of its preparations for the Mosul operation, with a special focus on responding to chemical attacks, AP reported. ISIL has previously used chemical weapons in attacks on Iraqi and coalition forces, and there are fears that it might do so again inside Mosul, where more than a million civilians live.[175]
On 3 November, Kurdish and UN aid workers said that more than 40,000 refugees had fled to Kurdistan in the first few weeks of fighting. Ten new refugee camps have been built in the Dohuk viloyati, Erbil gubernatorligi and in the town of Khazir.[396] According to the United Nations and UNICEF, 22,000 people had been displaced, including more than 9,000 children.[397]
On 6 November, the Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qochqinlar bo'yicha Oliy Komissari (UNHCR) stated that 33,996 people had been displaced from the Mosul tumani. 63 percent of families are missing civil documentation and 21 percent of families are headed by a female. The previous 48 hours saw a 53 percent increase in displacement.[58] The following day, WHO announced it had established 82 "rapid response teams" to prepare for possible concerns among civilians fleeing Mosul, including health epidemics such as vabo, and exposure to chemicals and smoke from burning oil wells.[398] A particular concern is potential disease outbreaks among young children who have not been immunized since ISIL took over the city in June 2014.[399]
More than 900 Iraqi civilians have fled to the Al-Hawl refugee camp located in the Rojava shimoli-sharqiy mintaqa Suriya, while another 700 civilians have migrated to the Turkish–Iraqi borders.[400]
Kontekst
Xalqaro reaktsiyalar
- Jan-Mark Ayro, France's Minister of Foreign Affairs, said on 27 October, "We know that we will face significant challenges and it is our responsibility to face them together, alongside Iraq, while fully respecting its independence and sovereignty."[401]
- Prezident Emmanuel Makron congratulated Iraqi forces and tweeted on 9 July 2017: "Mosul liberated from Daesh. Homage from France to all those, with our troops, who contributed to this victory."[402]
- Lebanese Foreign Ministry on 10 July 2017 called for intensified regional efforts to contain the spread of terrorism "from one nest to another" and hailed the recapture of the city as a "great victory" for the Iraqi people.[403][404]
- Prezident Vladimir Putin on 17 October said: "We hope that our American partners, and in this case our French partners as well, will act selectively and do everything to minimise – and even better, to rule out – civilian casualties."[405]
- Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo'g'an insisted unsuccessfully on a Turkish role in the Battle for Mosul (see Turkiyaning ishtiroki quyida).
- 26 oktyabrda Turkish FM Mevlud Chavushog'lu said "Fighting ISIL is necessary, but the process after ISIL must be planned carefully."[406]
- Exiled former Iraqi vice-president Tariq al-Hoshimiy condemned the cooperation between the United States and Iran during the course of the conflict, he also condemned the Shia dominated Popular Mobilization Force for taking part in the battle of Mosul and urged the international community to intervene to not allow them to take part in the operation.[407]
- Prezident Barak Obama said on 18 October, "Mosul will be a difficult fight and there will be advances and setbacks. I am confident, just as ISIL has been defeated in communities across Iraq, ISIL will be defeated in Mosul as well, and that will be another step toward their ultimate destruction."
- Mudofaa vaziri Eshton Karter said on 16 October, in a statement,[408] "This is a decisive moment in the campaign to deliver ISIL a lasting defeat."[409]
- Kontr-admiral Ali Shamxani, the Secretary of Iran's Milliy Xavfsizlik Oliy Kengashi, condemned the U.S.-led coalition Mosulda havo hujumlari in March 2017 which killed more than 200 civilians and accused the United States of committing harbiy jinoyatlar, saying: "This war crime is similar to the behavior of Daesh [Islamic State] and other Takfiri groups in targeting civilians and innocent people and should be urgently addressed in courts of justice."[410]
Boshqalar
- Secretary General of the Iraqi Baath Party and former Vice-Chairman of the Iroq inqilobiy qo'mondonligi kengashi va hozirgi rahbar Naqshbandiya ordeni erkaklar armiyasi, Izzat Ibrohim ad-Douriy released a statement in early 2018 commemorating the anniversary of the Baath Party's foundation, in the statement he condemned the Iraqi Government and the military action taken in Iraq against ISIL calling on "Baathist Youth" to continue to rebel against the Iraqi Government, he also referred to Iranian forces and allied paramilitary groups as Safaviylar. Douri also stated he had great hope in Saudiya Arabistoni to help Iraq against Iran's influence, in the statement Douri said that Iraqi Prime Minister Haider al-Abadi personally destroyed Tikrit, Mosul, Falluja and other Sunni majority cities in northern Iraq as part of their war against ISIL and that the Badr tashkiloti was directly under Iranian control. He also threatened to go to war with the Iraqi government and allied Shiite militias.[411][412]
Media coverage and social media
Several media outlets including Al-Jazira va 4-kanal live streamed the first day's battle on Facebook, a first in war coverage.[413][414][415] Additional live video feeds were available on YouTube and the streaming app Periskop. Iraqi and Kurdish officials are also joining in on social media using the heshteg #FreeMosul.[416] Brendan Gauthier, assistant editor of Salon, noted that given ISIL's slick campaigns on social media, "It's only appropriate then that the Iraqi military's effort to reclaim Mosul from the PR machine turned extremist group be live-streamed."[417]
On 17 October, several Iraqi media outlets established the National Media Alliance to support journalists reporting on the battle. The groups include both government-run and private media, including Al-Iroqiya va Al Sumariya. The alliance provides technical and journalistic services, including a joint operations newsroom. It was formed to counter ISIL propaganda and foster cooperation among the various media groups in order to reduce chaos and improve safety. Journalist Walid al-Tai told Al-Monitor, "One of the reasons behind the establishment of the alliance is to avoid any chaotic media coverage of the battle as every media and military institution is sending its correspondents to battlefronts. This leads to conflict in the coverage of the fighting and a greater number of casualties among journalists."[418]
Journalist Mustafa Habib reported that Iraqi citizens are coordinating efforts on Facebook and Twitter to counter ISIL propaganda, such as fake photos and videos, that may be used to intimidate locals in Mosul. A communications department of a Shia militia also announced it would be contributing to a social media campaign, and that 500 Iraqi journalists were ko'milgan with the militias surrounding Mosul to report updates.[419]
2016 yil 27 oktyabrda, Nyu-Yorker's Robin Rayt interviewed the anonymous self-described historian Mosul ko'zi, a purported Mosuli who has blogged from the city about life in Mosul under ISIL despite death threats from the group. Responding to Wright's questions, Mosul ko'zi estimated the size and make-up of ISIL's force in Mosul, hopes for the future ("gain back power over the city" with help of "an international trusteeship to protect Mosul"), and the level of support for ISIL inside Mosul ("There is no support for ISIL in Mosul. They are left only with weapons that they will use to kill themselves once the liberating forces make the decision to raid the city.").[99]
Turkiyaning ishtiroki
The involvement of Turkey in the operation has considerably strained its relations with Iraq.[5] Turkey has 1,500 to 2,000 soldiers in Iraq,[420] including 500 Turkish soldiers deployed to a base near Bashika, where they trained 1,500 Iraqi Sunni volunteers, mainly Turkmanlar, and Arabs to recapture Mosul from ISIL.[421][422] Turkey's participation is against the wishes of the Iraqi government, which has said the Turks are violating Iraq's sovereignty. Turkey has refused to withdraw its forces.[5] Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo'g'an told the Turkish parliament on 1 October, "We will play a role in the Mosul liberation operation and no one can prevent us from participating,"[423] and said their presence was to ensure that Mosul did not fall to Kurdish or Shia control and become a threat to Turkey.[424][425] Turkey's presence was criticized by Kurds in northern Iraq,[426] and thousands of protestors demonstrated at the Turkish Embassy in Bag'dod on 18 October, demanding Turkish forces withdraw from Iraq.[427] The United States has reportedly attempted to persuade Iraq to cooperate with Turkey on the Mosul offensive.[428] Al-Abadi declined the offer of Turkish assistance, saying, "I know that the Turks want to participate. We tell them thank you, this is something the Iraqis will handle and the Iraqis will liberate Mosul and the rest of the territories."[429] However, on 23 October, Turkish Prime Minister Binali Yildirim announced Turkish troops had fired on ISIL positions near Mosul after requests for assistance from the Peshmerga.[5]
Iroq qo'shinlari Mosulga kirgan kuni 1 noyabr kuni Turkiya va Iroq o'rtasidagi vaziyat keskinlashdi. Turkiya Anqaradan tanklar va artilleriya yuborayotganini e'lon qildi Silopi Iroq chegarasi yaqinida. Turkiya mudofaa vaziri Fikri Ishik Joylashtirish "mintaqadagi" muhim voqealarga "tayyorgarlik ko'rish va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan har qanday stsenariyga tayyor turish" harakati ekanligini ta'kidlab, "agar Turkiyaning qizil chiziqlari kesib o'tilsa, qo'shimcha choralar ko'rishimiz mumkin" deya ogohlantirgan shialar jangarilari va PKK "terror qilish" va qo'lga olish uchun emas Iroq turkmanlari-mintaqadagi ko'pchilik mintaqalar.[430][431][432] Bosh vazir Al-Abadi Turkiyani Iroqqa "bostirib kirmaslik" haqida ogohlantirdi va agar ular shunday bo'lsa urush bo'lishini taxmin qildi. Al-Abadi Bag'doddagi jurnalistlarga murojaat qilib: "Biz Turkiyani ogohlantiramiz, agar ular Iroqqa kirmoqchi bo'lsalar, ular parchalanib ketadi ... Biz Turkiyaga qarshi kurashishni xohlamaymiz. Biz Turkiya bilan to'qnashuvni xohlamaymiz. Xudo saqlasin. , agar biz ular bilan urush olib borgan bo'lsak ham, turklar katta narxni to'laydilar, ularga zarar yetadi, ha, biz ham zarar ko'ramiz, lekin qachonki bir mamlakat qo'shni davlat bilan jang qilsa, g'olib bo'lmaydi, ikkalasi ham yakun topadi yutqazish. "[433]
7-noyabr kuni Iroq Turkiyaning Bashika harbiy lagerini koalitsiya kuchlari homiyligi ostida rasmiy ravishda o'tkazilgan bo'lishidan qat'iy nazar boshqarishni davom ettirish taklifini rad etdi va Turkiyaga lagerni nazorat qilishni Iroq markaziy hukumatiga topshirishni taklif qildi.[434]
Urush qonunlarini buzish
2017 yil fevral oyida, Human Rights Watch tashkiloti da urush qonunlarining buzilishi to'g'risida hisobot chiqardi Iroq. Xabarda aytilishicha, Islomiy davlat jangarilari Al-Salam kasalxonasini egallab olishgan Mosul 2014 yil iyun oyida xodimlar va bemorlarni hujum xavfiga duchor qildi. Mosul jangi paytida ko'chalarda ettita iroqlik askarning jasadi sudrab o'tilgan va shaharda ko'prikdan uchta askarning jasadi osilgan. Xabarda aytib o'tilganidek, IShID jangarilari shaharchadagi klinikani egallab olishgan Hammam al-Alil, keyinchalik 18 oktyabr kuni ogohlantirmasdan havo hujumi uyushtirilib, kamida sakkiz tinch fuqaro halok bo'ldi. Ilgari ular Iroqdagi "Islomiy davlat" jangarilari nazorati ostidagi boshqa shaharlardagi boshqa klinikalarni, shuningdek Respublika, Ibn Sino, al-Salom va Musul umumiy kasalxonalaridagi barcha tibbiyot muassasalaridagi ofislarni egallab olishgan.
Human Rights Watch ham ayblanmoqda Iroq xavfsizlik kuchlari va Ommaviy safarbarlik kuchlari shahrida IShID da'vo qilingan jangarilarining jasadlarini sudrab borish Qayyora va shahrida Falluja, Iroq kuchlari 2017 yil 24 yanvarda sharqiy Mosulni egallab olgandan keyin.[435] Ular ruxsat berishlari haqida ogohlantirdilar Ommaviy safarbarlik kuchlari IShID safida jang qilgani uchun Mosuldan qochgan erkak va o'g'il bolalarning skrining o'tkazilishi "inson huquqlarining og'ir oqibatlariga" olib keladi.[436]
Human Rights Watch buni ogohlantirdi Ommaviy safarbarlik kuchlari ushbu skrininglarni o'tkazish uchun yomon o'qitilgan. Ularning ta'kidlashicha, tekshiruvlar va hibsga olish tartibsizligi va hibsda saqlanayotgan shaxslarni izolyatsiya qilish mahbuslarni suiiste'mol qilish, shu jumladan o'zboshimchalik bilan hibsga olish va majburiy ravishda g'oyib bo'lish xavfini tug'diradi. Iroq hukumatining ishontirishlariga qaramay PMF Mosulda hibsga olinganlarni ekranga chiqarmaydi, kuzatuvchi 2017 yil 11 mart kuni uchta PMF guruhi namoyish maydonchasida ko'rilganligini xabar qildi: Hizbulloh brigadalari, al-Abbos brigadalariva Imom Ali taburlari.[436]
2017 yil 11-iyul kuni Xalqaro Amnistiya tomonidan Iroq kuchlari g'alaba e'lon qilganidan taxminan bir kun o'tib, jangda ikkala tomonni xalqaro qonunlarni buzganlikda ayblagan hisobot e'lon qilindi. Hisobotda Iroq kuchlari va AQSh boshchiligidagi koalitsiya g'arbiy Mosulda bir qator noqonuniy hujumlarni amalga oshirishda ayblanib, Raketaga yordam beradigan o'q-dorilar (IRAM), portlovchi qurollar va hukumat fuqarolarning halok bo'lishiga yo'l qo'ymaslik uchun zarur choralarni ko'rmagani va ba'zi hollarda nomutanosib hujumlar.[437]
Tomonidan chop etilgan hisobotga ko'ra BMTning Iroqqa yordam missiyasi va BMTning Inson huquqlari bo'yicha Oliy komissari boshqarmasi 2017 yil noyabr oyida jangda kamida 2521 tinch aholi halok bo'lgan, asosan IShID tufayli, kamida 741 kishi qatl etilgan. Shuningdek, 19 fevraldan boshlab eng intensiv bosqichda 461 tinch aholi halok bo'lganligi qayd etilgan. Qayd etilishicha, IShID 2016 yil noyabrida hukumat nazorati ostidagi hududlar ostidagi tinch aholi hukumatni qo'llab-quvvatlovchi kuchlarga qarshi kurashmagani uchun ularni "qonuniy nishon" deb hisoblashlarini e'lon qilgan. Shuningdek, Iroq hukumatini jang paytida Iroq xavfsizlik kuchlari tomonidan sodir etilgan taxminiy buzilishlar va inson huquqlari buzilishini tekshirishga chaqirdi.[438]
An Associated Press nodavlat tashkilotlarning o'zaro bog'langan mustaqil ma'lumotlar bazalariga bag'ishlangan tergov, Musulning 9000–11000 aholisi jangda halok bo'lgan deb da'vo qilmoqda. Bunda Iroq kuchlari va IShIDga qarshi koalitsiyaning havo hujumlari va snaryadlarini kamida 3200 tinch aholi o'limiga mas'ul bo'lganligi ayblangan. Boshqa tomondan koalitsiya 326 o'lim uchun javobgarlikni tan oldi. IShID halok bo'lganlar sonidan tinch aholining uchdan bir qismini o'ldirishda aybdor edi. AP shuningdek Musul o'likxonasidan jangda halok bo'lgan 9606 kishining ro'yxatini oldi, Iroq Bosh vaziri Haydar al-Obodiy esa 1260 kishining o'limini talab qildi. 4200 nafari fuqaro ekanligi tasdiqlandi. IShID jangarilarining ismlari va Mosul tashqarisidagi qurbonlar tergov tomonidan bekor qilindi. Biroq ba'zi bir IShID a'zolari qolgan 6000 kishining orasida bo'lishi mumkinligi aytilgan.[439]
Shuningdek qarang
.svg){kind=small}
Adabiyotlar
- ^ a b v d Chulov, Martin; Summers, Xanna (2016 yil 17 oktyabr). "Mosul hujumi: Isisni yo'q qilish maqsadida kuchlar Iroq shahriga ommaviy hujum uyushtirmoqda". Guardian. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda.
- ^ Bertiaum, Li (17 oktyabr 2016). "Mosulni IShIDdan ozod qilish uchun kurashda kurdlarni qo'llab-quvvatlovchi Kanada qo'shinlari". CBC News. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda.
- ^ "Mosul uchun jangda Avstraliya ishtirok etadi". Sky News Australia. 17 oktyabr 2016. Arxivlangan asl nusxasi 2016 yil 18 oktyabrda.
- ^ "Germaniya" Mosul uchun jangda qatnashadi'". Al-Araby Al-Jadid (yangi arab). 2016 yil 24 sentyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 dekabrda.
- ^ a b v d "Mosul uchun jang: Turkiya harbiy ishtirokini tasdiqlaydi". Al-Jazira. 23 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 24 oktyabrda. Olingan 23 oktyabr 2016.
- ^ "23 Militairen onderscheiden voiz uitzonderlijke inzet tijdens missies". Defensi. 19 dekabr 2019 yil.
- ^ Iakonangelo, Devid (2016 yil 29 oktyabr). "Musul hujumida Eron qanday rol o'ynamoqda?". Christian Science Monitor. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 7-noyabrda.
- ^ "Arxivlangan nusxa". Arxivlandi asl nusxasidan 2019 yil 12 fevralda. Olingan 10 fevral 2019.CS1 maint: nom sifatida arxivlangan nusxa (havola)
- ^ a b Daud, Devid (2016 yil 5-noyabr). "Hizbulloh jangchilari Mosul yaqinida iroqlik shia jangarilarini mashq qilmoqda". Uzoq urush jurnali. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 6-noyabrda.
- ^ a b v "Mosul uchun jang: Iroq Bosh vaziri Abadi rasmiy ravishda g'alaba e'lon qildi". BBC yangiliklari. 2017 yil 10-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 11 iyuldagi.
- ^ a b v d "Mosul IShIDdan butunlay ozod qilindi: vayronaga aylangan shahar uchun yana nima bo'ladi?". Kabel yangiliklar tarmog'i. 2017 yil 10-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 10 iyuldagi.
- ^ Devis, Daniel L. (2017 yil 17-iyul). "Men Musulning urushdan charchagan aholisi bilan suhbatlashdim. Shahar uchun kurash uzoq emas". Milliy qiziqish. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18 iyuldagi.
- ^ Mayklz, Jim (2017 yil 24-yanvar). "Iroq kuchlari sharqiy Mosulni" Islomiy davlat "dan himoya qilmoqda". USA Today. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 24 yanvarda.
- ^ a b v "Mosulning Eski shahrida hanuzgacha 250 oila qamal qilingan: armiya zobiti". Iroq yangiliklari. 20 iyul 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 23 iyulda. Olingan 21 iyul 2017.
- ^ a b v "Iroq qurolli kuchlari IShIDning qolgan jangarilarini to'ntarayotgani sababli tinch aholi Musulga qaytmoqda". Yulduzlar va chiziqlar. 2017 yil 21-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 21 iyuldagi. Olingan 22 iyul 2017.
- ^ a b "Strikening chiqarilishi: 2017 yil 22-iyul" (PDF). CJTF – OIR. 2017 yil 22-iyul. Arxivlandi (PDF) asl nusxasidan 2018 yil 12 iyunda. Olingan 29 noyabr 2017.
- ^ "Mosul hujumi: Federal politsiya kuchlari 61 qishloq va 1400 kvadrat kilometrni ozod qildi". iraqinews.com. 30 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 31 oktyabrda.
- ^ Bekon, Jon (30 oktyabr 2016). "Shiit jangarilari jangga qo'shilishlari bilan Musul uchun kurash kuchaymoqda". USA Today. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 31 oktyabrda.
- ^ Rojkan, Mira (2016 yil 4-dekabr). "Qo'shma kuchlar Mosulda ko'proq hududlarni ozod qilib, oldinga siljishda davom etmoqda". BasNews. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 dekabrda.
- ^ "Iroq qo'shinlari g'arbiy Mosulning eng katta mahallasini egallab olishdi". USA Today. Associated Press. 25 aprel 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 27 aprelda.
- ^ "Hashd Shaabi: G'arbiy Mosul operatsiyasi muvaffaqiyatli yakunlandi". Ahl-bayt yangiliklar agentligi. Tasnim yangiliklar agentligi. 10 iyun 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 1 avgustda.
- ^ al-G'oziy, Muhannad (2016 yil 25 oktyabr). "IShIDga qarshi qo'shinlar Iroqda bir nechta jabhalarda mavqeini oshirmoqda". Al-Monitor. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 1 noyabrda.
- ^ "Mettis Kurdiston mintaqaviy hukumati prezidenti bilan suhbatlashdi". Amerika Qo'shma Shtatlari Mudofaa vazirligi. 2017 yil 18-fevral. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 26 martda.
- ^ "Daishning Mosul hokimi, boshqa rahbarlar o'ldirildi". Televizorni bosing. 2017 yil 16-fevral. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 24 fevralda.
- ^ Kittleson, Shelly (2017 yil 29-may). "Iroq kuchlari" o'ta shiddatli "jang oldidan shimoldan oldinga siljishdi". Al-Monitor. Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 16-iyun kuni.
- ^ Okbi, Yassir; Xashavua, Maariv (2016 yil 27 oktyabr). "Hisobot: Mosul janubidagi jangda IShIDning" Rambo "si o'ldirilgan". Quddus Post. Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 30 oktyabrda.
- ^ a b Xyum, Tim (2016 yil 25 oktyabr). "Mosul uchun jang: IShID o'zining Iroqdagi qasrini saqlab qolish uchun qanday kurashmoqda". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 oktyabrda. Olingan 29 oktyabr 2016.
- ^ a b v d e Uolsh, Nik Paton; Blau, Maks; Park, Medison; McLaughlin, Eliott C. (17 oktyabr 2016). "Mosul uchun jang: Iroq kuchlari katta yo'qotishlarga duch kelmoqdalar'". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda.
- ^ a b v "PressTV-LIVE UPDATE: Mosulni qaytarib olish uchun so'nggi surish". presstv.com. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ "Iroq Anbar viloyatida IShIDga qarshi hujum boshladi". Milliy. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 6 yanvarda.
- ^ a b v "Irak: l'opération pour reprendre Mossoul des mains de l'EI est lancée" [Iroq: Mosulni IShIDdan qaytarib olish operatsiyasi boshlandi]. Le Monde (frantsuz tilida). Agence France-Presse. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Kols, Izabel; Uolkott, Jon; Chmaytelli, Maher (2017 yil 8 mart). "Islomiy Davlat" rahbari Bag'dodiy dala qo'mondonlariga Musul jangini tashlab qo'ydi, deydi AQSh va Iroq manbalari ".. Reuters. Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 15-iyulda.
- ^ Bergen, Piter (2016 yil 27 oktyabr). "IShID yetakchilari Mosuldan qochishlari mumkin, chunki ularning safi yo'qolib ketgan". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 26 oktyabrda.
- ^ a b "Mosul uchun jang qilayotgan 12 mingdan ortiq IShID jangarilari". Aranews. 27 Iyun 2016. Arxivlangan asl nusxasi 2017 yil 16-may kuni. Olingan 18 yanvar 2017.
- ^ "Iroqda 2 amerikalik askar o'ldirildi, deydi AQSh harbiylari". 2017 yil 13-avgust. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 13 avgustda. Olingan 13 avgust 2017.
- ^ "Mosuldan keyin qayta tiklandi, Iroq kuchlari Tal Afarda IShID bilan jang qilishga tayyorlanmoqda". 2017 yil 18-avgust. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 19 avgustda. Olingan 19 avgust 2017.
- ^ "IShID Mosuldan chiqmoqda, chunki yo'qotishlar ko'paymoqda: AQSh generali". Al-Monitor. Agence France-Presse. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 28 oktyabrda. Olingan 27 oktyabr 2016.
- ^ "Davlat kotibi Mattisning Kitsap, Vashington harbiy-dengiz bazasida bo'lib o'tgan qo'shin tadbirida so'zlari". AQSh Mudofaa vazirligi. 2017 yil 9-avgust. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 14 avgustda. Olingan 13 avgust 2017.
- ^ "Mosul yaqinida o'ldirilgan Iroq militsiyasiga joylashtirilgan eronlik snayper". Uzoq urush jurnali. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 5 martda.
- ^ Abdul-Zahra, Qassim (2017 yil 27-may). "Iroq Eron qo'mondoni IShIDga qarshi kurashda o'ldirganini aytmoqda. ABC News. Associated Press. Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 27-may kuni.
- ^ "IShID 6 oy ichida 9000 iroqlik askar o'ldirilganini da'vo qilmoqda". Al-Masdar yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18 iyuldagi.
- ^ • 3400 kishi o'ldirilgan (2016 yil oktyabr - 2017 yil yanvar); - "IShID Mosulda jangarilarning yarmidan ko'pi bo'lgan 3400 terroristni yo'qotdi". Fars yangiliklar agentligi. 25 Yanvar 2017. Arxivlangan asl nusxasi 2017 yil 28-iyulda. Olingan 19 iyul 2017.
• 3,320–5,622 kishi o'ldirilgan (2017 yil fevral - may); - Mostafa, Mohamed (8 May 2017). "Vazirlik: g'arbiy Mosul hujumida IShIDning 3000 dan ortiq jangarisi yo'q qilindi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 8 mayda.; – "Iroq kuchlari Mosulda IShIDning so'nggi beshta mudofaasini yorib o'tish uchun kurashmoqda". Rudaw Media Network. 21 may 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 21 mayda.
• 1,000–1 800 (2017 yil iyun-iyul); - "Mosul jangi: tinchliksevarlarning qochishi bilan umidsizlik va o'lim". BBC yangiliklari. 16 iyun 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 9 iyuldagi.; – "Mosulning eski shahrida 1000 dan ortiq IShID jangarilari o'ldirildi: politsiya". Basnews.com. 2017 yil 10-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 28 iyuldagi.
• 18 kishi o'ldirilgan (10 iyul); - Griffis, Margaret (2017 yil 11-iyul). "IShID bolalarini osmoqda; Iroqda 106 kishi o'ldirildi". Antiwar.com. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 11 iyuldagi.
• 9 kishi o'ldirilgan (13 iyul); - Griffis, Margaret (2017 yil 14-iyul). "Bag'dod yaqinidagi shtab-kvartirada o'z joniga qasd qilish hujumi; Iroqda 73 kishi o'ldirildi". Antiwar.com. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 14 iyuldagi.
• 10 kishi o'ldirilgan (16 iyul); - Griffis, Margaret (2017 yil 17-iyul). "Oilalarni izlayotgan 1000 Mosul bolasi; Iroqda 44 kishi o'ldirildi". Antiwar.com. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 17-iyulda.
• Jami 7 757–10,859 + kishi halok bo'lganligi haqida xabar berilgan - ^ "Mosulni ozod qilish paytida 16 mingga yaqin jangari yo'q qilindi". 19 iyul 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 19-iyulda.
- ^ "Musulni ozod qilish operatsiyalarida 25000 Daish o'ldirildi". Anadolu agentligi. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 28 iyuldagi. Olingan 17 iyul 2017.
- ^ a b v "O'n yillikning eng yirik jangi urush kelajagi haqida nima deydi". Mudofaa biri. 2017 yil 8-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 9 iyuldagi. Olingan 9 iyul 2017.
- ^ "Mosul hujumi: Iroq armiyasi Isilga shimoli-g'arbiy tomondan hujum uyushtirishi bilan Iroq armiyasi" so'nggi surishni "boshladi". Telegraf. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 7 mayda.
- ^ "Har qanday narxda bo'lmasin: G'arbiy Mosul, Iroqdagi fuqarolik halokati". Xalqaro Amnistiya. Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 15-iyulda.
- ^ "| Vaqt". Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 13-iyulda.
- ^ "Musul uchun 9000 plyus" Islomiy davlat "guruhi bilan jangda halok bo'ldi". Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 22 dekabrda. Olingan 20 dekabr 2017.
- ^ "Mosulda haqiqiy fuqarolar o'limi soni 40 mingdan oshishi mumkin edi - bu avvalgi taxminlardan sakkiz baravar ko'p". Mustaqil. 19 Iyul 2017. Arxivlangan asl nusxasi 2017 yil 19-iyul kuni.
- ^ "IShID Mosuldagi jang paytida 741 fuqaroni" qatl etdi "- BMT". BBC yangiliklari. 2017 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 10-noyabrda. Olingan 10-noyabr 2017.
- ^ "Mosul jangi: Minaning portlashi frantsuz va iroqlik jurnalistlarni o'ldirdi". BBC yangiliklari. 20 iyun 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 20 iyunda. Olingan 20 iyun 2017.
- ^ "Mosul jangi: Uchinchi jurnalist mening portlashimdan so'ng vafot etdi". BBC yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 24 iyunda.
- ^ "Musul janubida" Islomiy davlat "tomonidan o'ldirilgan ikki jurnalistning jasadi topildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 20 iyuldagi. Olingan 20 iyul 2017.
- ^ https://www.pbs.org/wgbh/frontline/article/we-exper tajribali-chaos-joshua-baker-on-filming-battle-for-iraq/
- ^ https://www.youtube.com/watch?v=RtkWQofxvhg
- ^ 846,252 kishi ko'chirilgan, 225,918 nafar qaytib kelgan "Joy o'zgarishini kuzatish matritsasi (DTM)". Xalqaro migratsiya tashkiloti. Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 26-iyun kuni. Olingan 10 iyul 2017.
- ^ a b "Mosul Iroq bilan bog'liq vaziyatni yangilash" (PDF). Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qochqinlar bo'yicha Oliy Komissari. 2016 yil 6-noyabr. Arxivlandi (PDF) asl nusxasidan 2016 yil 8-noyabrda.
- ^ Gordon, Maykl R. (2017 yil 6-iyul). "Mosuldan qochib bo'lmaydi va taslim bo'lish ehtimoli katta". The New York Times. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 7-iyulda.
- ^ Pannell, Yan; Makgarri, Metyu; Redman, Megan; Uoker, Knez. "Mosulni qaytarib olish uchun IShIDga qarshi kurashayotgan Iroq kuchlarining oldingi saflarida". ABC News. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 12 iyulda.
- ^ Chaim, Jabroil (2017 yil 12-iyul). "Musulda tinch fuqarolar qamoqqa tushib qolgani aniq ko'rinib turibdi". The New York Times. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 13 iyulda.
- ^ Musul g'arbiy qismida to'qnashuvlar IShID ustidan g'alaba e'lon qilingandan keyin silkitilmoqda Arxivlandi 2017 yil 16-iyul kuni Orqaga qaytish mashinasi
- ^ Tomlinson, Lukas (2017 yil 13-iyul). "IShIDning 200 jangari Mosulda qolishi mumkin, deydi AQSh qo'mondoni". Fox News kanali. Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 16-iyulda.
- ^ "Iroq Musulning eski shahrida" Islomiy davlat "qarshilik ko'rsatadigan cho'ntaklarga duch kelmoqda". Reuters. 2017 yil 14-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 16 iyulda. Olingan 15 iyul 2017.
- ^ "IShID qoldiqlari Mosulning Eski shahrida o'z joniga qasd qilish hujumlarini kuchaytirmoqda". Iroq yangiliklari. 20 iyul 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 2 avgustda. Olingan 21 iyul 2017.
- ^ "Iroq Musulda" Islomiy davlat "ga g'alaba e'lon qilganidan bir necha kun o'tib zarba berdi". Reuters. 2017 yil 12-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 12 iyulda. Olingan 12 iyul 2017.
- ^ "Iroq xavfsizlik kuchlari Musulni ozod qildi". AQSh Markaziy qo'mondonligi. Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 16-iyulda.
- ^ Dunford, Daniel (15 oktyabr 2016). "Mosul uchun jang: BMT keyingi xaosga tayyorlanmoqda'". BBC yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 15 oktyabrda.
- ^ "Musul uchun kelayotgan jang". The New York Times. 14 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 15 oktyabrda.
- ^ fon Xayn, Matias (2016 yil 14 oktyabr). "Intervyu: Mosul uchun jang hokimiyat uchun kurashga olib kelishi mumkin". Deutsche Welle. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 15 oktyabrda.
- ^ Yan, Xolli; Muaddi, Nadim (2016 yil 17 oktyabr). "Nega Mosul uchun jang IShIDga qarshi kurashda muhim". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda.
- ^ "الlعbاdy yطlq عlyى عmlyاt tحryr nynwى tsmyي" qdmwn yا nynwى "أmn" (arab tilida). Al Sumariya. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda.
- ^ Qish, Charli (2016 yil 20 oktyabr). "IShID Musul jangini qanday aylantiradi". Atlantika. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda.
- ^ a b Haddad, Tareq (16 oktyabr 2016). "'AQSh harbiylari Mosulni o'qqa tutishni boshladi ', deydi Peshmerga qo'mondoni ". International Business Times. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda.
- ^ "Mosul uchun jang: Iroq va kurd qo'shinlari yutuqlarga erishmoqda". BBC yangiliklari. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda.
- ^ a b v Blau, Maks; Park, Medison; McLaughlin, Eliott C. (17 oktyabr 2016). "Mosul uchun jang: Iroq kuchlari yaqin". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda.
- ^ a b v "Mosul uchun jang nima? Isilning Iroqdagi so'nggi qudratini ozod qilish uchun kurash haqida bilishingiz kerak bo'lgan barcha narsalar". Telegraf. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda.
- ^ a b "Iroq qo'shinlari Musulning Sharqiy mahallasiga quruqlikdan hujum uyushtirdi". Ozod Evropa / Ozodlik radiosi. 2016 yil 1-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 1 noyabrda.
- ^ "Iroq kuchlari" IShID "mudofaasi, tinch aholi Musulning oldinga o'tishiga to'sqinlik qilmoqda". ABC News (Avstraliya). 2016 yil 6-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 6-noyabrda.
- ^ a b "Iroq Bosh vaziri Mosulning sharqiy tomoni to'liq ozod qilinganligini e'lon qildi". Sinxua yangiliklar agentligi. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 31 yanvarda.
- ^ Imon Karimi; Hamdi Alxshali; Basma Atassi. "Iroq IShIDni g'arbiy Mosuldan haydash bo'yicha operatsiyani boshladi". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 19 fevralda. Olingan 19 fevral 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Mosulni to'liq qaytarib olishdi, AQSh qo'llab-quvvatlagan koalitsiya buni tasdiqlaydi". USA Today. 2017 yil 10-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 11 iyuldagi.
- ^ "Mosul uchun jang: Iroq askarlari IShIDning so'nggi jangarilarini tozalashmoqda". BBC yangiliklari. 2017 yil 10-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 10 iyuldagi. Olingan 10 iyul 2017.
- ^ Musulda g'alaba e'lon qilingandan so'ng, vaqti-vaqti bilan to'qnashuvlar davom etmoqda Arxivlandi 2017 yil 11-iyul kuni Orqaga qaytish mashinasi
- ^ "Raqamlar bo'yicha: Iroqdagi Islomiy Davlatga qarshi kurash". Yulduzlar va chiziqlar. 11 Iyul 2017. Arxivlangan asl nusxasi 2017 yil 11-iyulda. Olingan 12 iyul 2017.
- ^ "Shuning uchun siz Suriya va Iroqdagi urushlar to'g'risida o'qiganlarning barchasi noto'g'ri bo'lishi mumkin". Mustaqil. 2016 yil 2-dekabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 2 dekabrda.
- ^ a b "Faktboks: Iroqning bir paytlar bag'rikenglik ko'rsatgan Mosul shahri" Islomiy davlat "ga qarshi hujum qilmoqda". Reuters. 16 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Bulos, Nabih (2016 yil 2 oktyabr). "Islomiy davlatga qarshi to'lqinni o'zgartirishi mumkin bo'lgan Iroqdagi jang: Mosul uchun kurash boshlanish arafasida". Los Anjeles Tayms. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ a b v Gordon, Maykl R.; Arango, Tim (17 oktyabr 2016). "Kurd qo'shinlari Musulning sharqiy qismida IShID tomonidan ushlab turilgan qishloqlar bo'ylab oldinga siljishdi". The New York Times. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Ensor, Jozi (2016 yil 17 oktyabr). "Isil terror guruhining Iroqdagi tayanch punktini qaytarib olish uchun qonli jang boshlanganda Mosuldagi kurd kuchlariga qarshi" xudkushlik hujumlarini uyushtirmoqda ". Daily Telegraph. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ "Iroq armiyasi Musulni qaytarib olish uchun" barcha janglarning onasi "ni boshladi". MSN. 17 oktyabr 2016. Arxivlangan asl nusxasi 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Xyuz, Kris (2016 yil 17 oktyabr). "Mosulda" barcha janglarning onasi "sifatida IShID halokatli hujum ostida boshlandi". Oyna. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Wedeman, Ben (25 avgust 2016). "IShIDni Mosuldan osonlikcha siqib chiqaradimi?". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ "Isil terror guruhining Iroqdagi tayanch punktini qaytarib olish uchun qonli jang boshlanganda Mosuldagi kurd kuchlariga qarshi" xudkushlik hujumlarini uyushtirmoqda ". Daily Telegraph. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Dehganpisheh, Babak (2016 yil 20 oktyabr). "Mosulga boradigan yo'lda tashlab qo'yilgan qishloqlar tunnel va bomba bilan talon-taroj qilingan". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 3 noyabr 2016.
- ^ de Bretton-Gordon, Xemish (2016 yil 30 oktyabr). "Mosul uchun jangda kimyoviy xatarlar". Al-Jazira. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 2-noyabrda. Olingan 3 noyabr 2016.
- ^ "Mosul uchun jang va uning oqibatlari". Jamoat bilan aloqalar bo'yicha Quddus markazi. 26 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 14 noyabrda. Olingan 13 noyabr 2016.
- ^ Piter Kuk, turli muxbirlar (2016 yil 17 oktyabr). Mudofaa vazirligi brifingi. Arlington, Virjiniya, AQSh: C-SPAN. Hodisa soat 23: 02da sodir bo'ladi. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
Men ko'rgan [Mosuldagi ISL jangarilarining] taxminlari ... 3000 dan 5000 gacha ... Biz bundan yuqori raqamlarni ko'rdik.
- ^ a b Rayt, Robin (2016 yil 27 oktyabr). "Mosul ichidagi maxfiy ko'z". Nyu-Yorker. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 28 oktyabrda. Olingan 29 oktyabr 2016.
- ^ "Kuchlar IShID nazoratidagi shimoliy shaharchaga chuqurroq kirib boradi". Samachar bugun. Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 27 fevralda. Olingan 26 fevral 2017.
- ^ Uolsh, Nik; Blau, Maks; Grinberg, Emanuella; Xyum, Tim (17 oktyabr 2016). "Mosul uchun jang: Iroq kuchlari IShIDga" katta yo'qotishlarni "berishmoqda". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Dehganpishhe, Babak; Jorjiy, Maykl (2016 yil 4-noyabr). "Kurd ayol jangchilari avtomat va qo'shiqlar bilan" Islomiy davlat "ga qarshi kurashmoqda". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 5 noyabr 2016.
- ^ "NPF Mosulga tajovuzkorligini e'lon qildi". Syuriya xalqaro axborot agentligi. 18 oktyabr 2016. Arxivlangan asl nusxasi 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Lodge, Carey (2016 yil 18-oktabr). "Xristian kuchlari Mosulni IShIDdan ozod qilish uchun tinimsiz kurashadi". Christian Today. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 10 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Amir Toumaj (2016 yil 4-noyabr). "Iroq PMF Musulda Islomiy Davlatni yo'q qilishga urinmoqda". Uzoq urush jurnali. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 5-noyabrda. Olingan 5 noyabr 2016.
- ^ a b "Bataille de Mossoul: a la reconquête qui ishtiroki?". L'Observer (frantsuz tilida). 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Yozid militsiyasining barcha ayollari Iroqning shimoliy qismida IShIDdan qasos olish uchun operatsiya boshladi". Mustaqil. 2016 yil 14-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 14 noyabrda.
- ^ "Sinjar qarshilik kuchlari bilan patrulda". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 2 dekabrda. Olingan 1 dekabr 2016.
- ^ "NPF Mosulga tajovuzkor ishtirok etishini e'lon qildi - Suriyalik Xalqaro Axborot Agentligi". 18 oktyabr 2016. Arxivlangan asl nusxasi 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Dvex Navsha Batnaya.P9 da sodir bo'lgan voqeani hujjatlashtirdi".. 2017 yil 16-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 3 fevralda - YouTube orqali.
- ^ "Iroq va Suriya IShIDga qarshi muhim qadamlar tashlamoqda, matbuot kotibi". AQSh Mudofaa vazirligi. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Forey, Samuel (16 oktyabr 2016). "Bataille de Mossoul: Qayyarah, dans le QG de la koalitsiyasi haqida reportaj". Le Figaro (frantsuz tilida). Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Sisk, Richard (2016 yil 8-avgust). "Iroqda IShIDga qarshi kurashni kuchaytirish uchun 101 nafar askar". Military.com. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Chapleau, Filippe (2016 yil 29 sentyabr). "Les quatre Sezar de Qayyarah ont déjà donné de la voix". Ouest-Frantsiya. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Licourt, Julien (2016 yil 30-sentyabr). "Premerlar opeations le Charlz-de-Goll avant l'offensive sur Mossoul". Le Figaro (frantsuz tilida). Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ Pleitgen, Fred (17 oktyabr 2016). "IShIDga qarshi kurashayotgan frantsuz atom tashuvchisi bortida". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ Grin, Endryu. "Islomiy davlat: Avstraliya maxsus kuchlari Mosul uchun jangda Iroq harbiylariga yordam berishadi". ABC News. Avstraliya teleradioeshittirish korporatsiyasi. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Chayz, Stiven. "Mosulni qaytarib olish uchun jangda hal qiluvchi yordam ko'rsatuvchi Kanada kuchlari". Globe and Mail. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Tحryyr الlmwصl .. jysش الlnqsشbndyد ynfy شsتtbاk الlbsمmrkة mع" dاعs"". Bavvabat Al-Arab (arab tilida). 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 21 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ "الlhjvm ynjz أhdاfh fy syhl nynwz". Azzaman (arab tilida). 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ Iroq kuchlari Musulga hujum qilib, Islomiy davlatni yo'q qilishni qidirmoqdalar [https://web.archive.org/web/20170125101753/https://www.nytimes.com/2016/10/17/world/middleeast/in-isis-held -mosul-boshlarini kesish va jang-as-dir-qarshilik qarshilik ko'rsatmalari.html Arxivlangan 2017 yil 25-yanvar kuni Orqaga qaytish mashinasi The New York Times (2016 yil 16 oktyabr)
- ^ Iroq kurd kuchlari Mosuldan sharqqa yangi surishni boshladi Arxivlandi 2016 yil 18 oktyabrda Orqaga qaytish mashinasi Dekan xronikasi (2016 yil 17 oktyabr)
- ^ El-Gobashi, Tamer; Nabhan, Ali A.; Kesling (2016 yil 17 oktyabr). "Iroq kuchlari IShIDni Mosuldan chiqarish uchun kurashni boshladi". The Wall Street Journal. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ "Mosul uchun jang: Iroq kuchlari IShIDga qarshi yutuqlarni da'vo qilmoqda". Al-Jazira. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ "IShID oilalari kuchli bombardimon ostida Musuldan qochmoqda". Iroq yangiliklari. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Hennessi-Fiske, Molli (17 oktyabr 2016). "" Hal qiluvchi jang ": qat'iyat Iroq kuchlariga Musulni" Islomiy davlat "dan qaytarib olish uchun kurashda kuch bag'ishlaydi". Los Anjeles Tayms. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 5-noyabrda. Olingan 4 noyabr 2016.
- ^ Chmaytelli, Maher (2016 yil 18 oktyabr). "Iroq qurolli kuchlari Mosul hujumida taraqqiyot borligini e'lon qildi". Bag'dod. Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ a b Goran, Baxtiyor (2016 yil 18 oktyabr). "Iroq armiyasi Mosul operatsiyasining ikkinchi kunida yangi qishloqlarni ozod qildi". Kurdiston 24. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 21 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ "Iroq kuchlari Musulning janubidagi ash-Sho'ra tumanini ozod qildi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Chulov, Martin; Xavrami, Fazel; Borger, Julian; Vintur, Patrik (2016 yil 18 oktyabr). "Mosul uchun jang: Iroq kuchlari Isisga qarshi hal qiluvchi jangda birlashadi". Guardian. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Iroq kuchlari xalqaro muzokaralarni o'tkazish uchun Fransiyaning IShID nazorati ostidagi Mosul shahrini qaytarib olish uchun yutuqlarga erishmoqda". Bo'g'ozlar vaqti. AFP / Reuters. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Mareschal, Eduard de (2016 yil 18 oktyabr). "L'armée irakienne reprend le contrôle partiel de Qaraqosh la chrétienne". Le Figaro (frantsuz tilida). Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ a b "Jonli efirda yangilanadigan MOSUL Jangi: 2-kun".. Rudaw Media Network. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 21 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Ko'chirilgan xristianlar Iroq harbiy kuchlari Mosul yaqinidagi shaharga kirib kelayotganini nishonlamoqda". Indian Express. Agence France-Presse. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ "O'z joniga qasd qiluvchi terrorchi Mosulga o'tayotgan Iroq qo'shinlarini qattiq urdi". 9News.com.au. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Kurdlar Musulni qaytarib olish uchun yangi turtki berishni rejalashtirmoqdalar". Sky News. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Kurdlar Mosulga qarshi hujumda to'xtab qolishdi, Iroq armiyasi oldinga siljiydi". Hind. 2016 yil 18 oktyabr. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Mosul jangi: Evropa Ittifoqi" jihodchilar oqimini kutishi kerak'". BBC yangiliklari. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Bag'dodiy Mosulda IShID Islom politsiyasining to'ntarish tashabbusidan omon qoldi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Isyonkor yoshlar IShIDning Mosuldagi shtab-kvartirasiga bostirib kirib, Iroq bayrog'ini ko'tarishmoqda". Iroq yangiliklari. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Mosulda IShIDga qarshi qurolli qo'zg'olon boshlandi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Mosul jangi: Iroq armiyasi xristianlarning Qaraqosh shahrini qamal qilmoqda". BBC yangiliklari. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ "Les Forces irakiennes s'apprêtent à reprendre une ville chrétienne proche de Mossoul (Iroq kuchlari Mosul yaqinidagi nasroniylar qishlog'ini qaytarib olishga tayyor)". L'Orient-Le Jour (frantsuz tilida). Agence France-Presse. 19 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ Damon, Arva; Uolsh, Nik Paton; Xyum, Tim; McKirdy, Euan (19 oktyabr 2016). "Iroq kuchlari IShIDning asosiy jangi uchun Mosulni yopmoqda". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ "LIVE yangilanishlar Mosul jangi: 3 kun". Rudaw Media Network. 19 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ "VIDEO. Irak: avec les combattants kurdes sur la route de Mossoul". Le Parisien. 19 oktyabr 2016 yil. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ "Mحاfظ nynwى yعln tحryr 40% mn الlmحاfظظ (Nineva gubernatori viloyatning 40% ozod qilinganligini e'lon qildi)". Al Sumariya. 19 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ "الlqwاt الlعrاqyة tؤjl hjwmhا mn mحwr bعsيyka (Iroq kuchlari Bashikada hujumni keyinga qoldirdi)". Al-Jazira. 19 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 22 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ "Kurd peshmerga Bashikani egallashga tayyorlanmoqda". ARA yangiliklari. 19 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ "AQSh generali IShID rahbarlari Mosuldan voz kechmoqda". Agence France-Presse. 19 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ a b "Iroq maxsus kuchlari Mosulni qaytarib olish bo'yicha" keng ko'lamli "operatsiyani boshladilar". Guardian. 20 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ a b Uedeman, Ben; Devan, Anjela; McKirdy, Euan (2016 yil 20-oktabr). "Mosul: hujum boshlanganidan beri eng shiddatli jang kunlari". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 21 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ Ramsay, Styuart (2016 yil 20 oktyabr). "Elita qo'shinlari Mosul uchun kurashni kuchaytirmoqda". Sky News. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ "Bog'dodning eng zo'ri: Iroqning peshqadam maxsus kuchlariga qarash". Associated Press. 20 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 21 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ "Jang 2014 yilda IShID tomonidan bosib olingan nasroniy shaharlarini ozod qilish uchun boshlanadi". NBC News. 20 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 21 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ a b "Jonli yangilanishlar Mosul jangi: 4-kun". Rudaw Media Network. 20 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ Kesling, Ben; El-Gobashi, Tamer (2016 yil 20-oktabr). "Iroq Musul yaqinidagi muhim shaharni egallab oldi". The Wall Street Journal. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 21 oktyabrda. Olingan 20 oktyabr 2016.
- ^ Dehganpisheh, Babak (2016 yil 22-oktabr). "Mosul yaqinida yonayotgan oltingugurt yuzlab odamlarni kasalxonaga yuboradi, AQSh askarlari niqob kiyishadi". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 25 oktyabrda. Olingan 26 oktyabr 2016.
- ^ Denton, Bryan (2016 yil 26 oktyabr). "IShID to'rtta avtomobil bombasini yubordi. So'nggisi meni urdi". The New York Times. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 30 oktyabrda. Olingan 28 oktyabr 2016.
- ^ "Isil Iroq neft shaharchasida diqqatni Mosul jangidan chalg'itish uchun bomba va o'q otish hujumlarini boshladi". Daily Telegraph. 21 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 21 oktyabrda. Olingan 21 oktyabr 2016.
- ^ "Mosul jangi: ISh Kerkukda Iroqqa qarshi hujumni boshladi". BBC yangiliklari. 21 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 21 oktyabrda. Olingan 21 oktyabr 2016.
- ^ a b "Oxirgi: Abadi: IShID hujumidan keyin Kerkuk deyarli xavfsiz holatga keltirilgan". ABC News. 22 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 23 oktyabrda. Olingan 22 oktyabr 2016.
- ^ Bulos, Nabih (22 oktyabr 2016). "'Bu bizning erimiz: xristianlar "Islomiy davlat" dan qaytarib olingan Iroq shaharchasiga qaytib kelishmoqda ". Los Anjeles Tayms. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 23 oktyabrda. Olingan 22 oktyabr 2016.
- ^ "Kerkukdagi jangda Iroqlik jurnalist o'ldirildi - Jurnalistlarni himoya qilish qo'mitasi". Jurnalistlarni himoya qilish qo'mitasi. 21 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 22 oktyabrda. Olingan 22 oktyabr 2016.
- ^ Kalin, Stiven (22 oktyabr 2016). "Shaharda cherkov qo'ng'iroqlari" Islomiy davlat "dan Iroq qo'shinlari tomonidan qaytarib olindi". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 22 oktyabrda. Olingan 22 oktyabr 2016.
- ^ Alxshali, Hamdi; Smit-Spark, Laura; Lister, Tim (22 oktyabr 2016). "IShID Musulda yuzlab odamlarni o'ldirdi, deydi manba". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 22 oktyabrda. Olingan 22 oktyabr 2016.
- ^ Goran, Baxtiyor (2016 yil 23-oktabr). "Peshmerga Musulning shimoli-sharqidagi operatsiyada g'alaba qozonganligini e'lon qildi". Kurdiston 24. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 24 oktyabrda. Olingan 23 oktyabr 2016.
- ^ "Islomiy davlat" qarshi hujumlarni kuchaytirmoqda, chunki jangovar harakatlar Mosulga yaqinlashmoqda ". Reuters. 24 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 24 oktyabrda. Olingan 25 oktyabr 2016.
- ^ Xyum, Tim (25 oktyabr 2016). "Mosul uchun jang: IShID qanday qarshi kurashmoqda". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 26 oktyabrda. Olingan 26 oktyabr 2016.
- ^ "Iroqdagi Kirkukdagi hujum tugadi, IShIDning 74 jihodchisi o'ldirildi: gubernator". New Indian Express. 24 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 24 oktyabrda. Olingan 24 oktyabr 2016.
- ^ "Iroq armiyasining elita kuchlari Musul yaqinida to'xtab turishdi". Reuters. 25 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 25 oktyabrda. Olingan 25 oktyabr 2016.
- ^ Dehganpishhe, Babak; Chmaytelli, Maher (2016 yil 26 oktyabr). "Islomiy davlat Iroq armiyasini Mosuldan janubda ushlab turibdi". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 26 oktyabrda. Olingan 26 oktyabr 2016.
- ^ a b Tavfiq, Muhammad; Devan, Anjela (2016 yil 26 oktyabr). "Mosul: IShID Iroqning qal'asiga" o'z joniga qasd otryadlarini "yubordi". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 27 oktyabrda. Olingan 26 oktyabr 2016.
- ^ "Yangilanishlar: Mosulning tajovuzkor kuni 10". Rudaw Media Network. 26 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 27 oktyabrda. Olingan 26 oktyabr 2016.
- ^ a b "Mosul jangi: ISh" yuzlab jangchilarini yo'qotmoqda "- AQSh generallari". BBC yangiliklari. 27 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 27 oktyabrda.
- ^ a b Smit-Spark, Laura; Tawfeeq, Muhammad (28 oktyabr 2016). "BMT: IShID Mosul yaqinida 232 kishini" qatl qildi ". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 28 oktyabrda. Olingan 28 oktyabr 2016.
- ^ "IShID Mosul yaqinidagi shahar tashqarisiga chiqarib yuborildi, chunki oldinga siljish davom etmoqda". Al-Jazira. 2016 yil 28 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 oktyabrda. Olingan 28 oktyabr 2016.
- ^ Kesling, Ben (28 oktyabr 2016). "IShID tinch aholini Musulga inson qalqoni sifatida suruv qilmoqda". The Wall Street Journal. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 oktyabrda. Olingan 28 oktyabr 2016.
- ^ "Shiit jangarilari Mosulning g'arbiy qismiga hujum boshladi". NBC News. 29 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 30 oktyabrda. Olingan 29 oktyabr 2016.
- ^ Arango, Tim (29 oktyabr 2016). "Talafar, Musulning g'arbiy qismida, Iroqqa ta'sir o'tkazish uchun kurash markaziga aylandi". The New York Times. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 30 oktyabrda. Olingan 29 oktyabr 2016.
- ^ a b "Jonli yangilanishlar Mosulga tajovuzkor: 13-kun". Rudaw Media Network. 29 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 1 noyabrda. Olingan 1 noyabr 2016.
- ^ "So'nggi: Iroq kuchlari Mosulning janubidagi shaharga bostirib kirishdi". Associated Press. 29 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 30 oktyabrda. Olingan 31 oktyabr 2016.
- ^ Bekon, Jon (30 oktyabr 2016). "Shiit jangarilari jangga qo'shilishlari bilan Musul uchun kurash kuchaymoqda". USA Today. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 31 oktyabrda. Olingan 30 oktyabr 2016.
- ^ "Mosulning tajovuzkor kuni 14: jonli yangilanishlar". Rudaw Media Network. 30 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 31 oktyabrda. Olingan 30 oktyabr 2016.
- ^ "Mosulning tajovuzkor kuni 14: jonli yangilanishlar". Rudaw Media Network. 30 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 31 oktyabrda. Olingan 1 noyabr 2016.
- ^ Pagani, Arianna; Al-SHamari, Ammar (2016 yil 31 oktyabr). "'Iroq armiyasi bizni qutqardi, deydi Mosul tashqarisidagi aholi ". USA Today. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 3-noyabrda. Olingan 31 oktyabr 2016.
- ^ a b "Oxirgi: Iroq Bosh vaziri Mosuldagi IShIDni taslim bo'lishga undaydi". ABC News. 31 oktyabr 2016 yil. Arxivlangan asl nusxasi 2016 yil 1-noyabrda. Olingan 31 oktyabr 2016.
- ^ "Twitter-da Rudaw English". Arxivlandi asl nusxadan 2016 yil 29 dekabrda - Twitter orqali.[birlamchi bo'lmagan manba kerak]
- ^ Iroq armiyasi. "Iroq qo'mondoni OAV bilan gaplashdi (video)" (arab tilida). Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 dekabrda. Olingan 31 oktyabr 2016 - Twitter orqali.[birlamchi bo'lmagan manba kerak]
- ^ Tavfiq, Muhammad; Devan, Anjela. "Iroq qo'shinlari" bir necha soat ichida Mosulga kirishadi'". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 31 oktyabrda. Olingan 31 oktyabr 2016.
- ^ Mayklz, Jim (31 oktyabr 2016). "AQSh samolyotlari Iroqda Mosuldan qochib ketayotgan IShID jangarilarini to'sish uchun". USA Today. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 3-noyabrda. Olingan 31 oktyabr 2016.
- ^ King, Laura (2016 yil 1-noyabr). "Iroq kuchlari Mosulga hujum uyushtirishdi". Los Anjeles Tayms. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 2-noyabrda. Olingan 1 noyabr 2016.
- ^ a b v d "Mosulning tajovuzkor kuni 16: jonli yangilanishlar". Rudaw Media Network. 2016 yil 1-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 1 noyabrda. Olingan 1 noyabr 2016.
- ^ "Iroq generali maxsus kuchlar shaharning Sharqiy mahallasida joylashgan Musulning davlat televidenie binosini egallab olganini aytmoqda". Associated Press. 1 Noyabr 2016. Arxivlangan asl nusxasi 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ "Mosul jangi: shaharga Iroq maxsus kuchlari kirdi". BBC yangiliklari. 2016 yil 1-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 1 noyabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ "Mosul jangi: Iroq maxsus kuchlari oldingi chiziqni buzdi'". BBC yangiliklari. 2016 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ a b v "Mosulga tajovuzkor, 17-kun: jonli yangilanishlar". rudaw. 2016 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ "Iroq armiyasi Mosuldagi operatsiyalarni to'xtatdi". Sky News Australia. 2016 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 3-noyabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ "Iroq kuchlari Mosulda 8 nafar IShID jangarisini yo'q qilishdi, chunki tinch aholi tozalanmoqda". Associated Press. 2016 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 2-noyabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ "Mosul Op: Hammam Al-Alilda jang". Middle East Monitor. 2016 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 3-noyabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ Lister, Tim; Tavfiq, Muhammad; Devan, Anjela (2016 yil 3-noyabr). "Iroq kuchlari Mosul ko'chalarida IShIDga qarshi kurashmoqda". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 3-noyabrda. Olingan 3 noyabr 2016.
- ^ "Mosul Eye عyn الlmwl Twitter-da". 2016 yil 3-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 dekabrda. Olingan 4 noyabr 2016 - Twitter orqali.[birlamchi bo'lmagan manba kerak]
- ^ MacDiarmid, Kempbell (2016 yil 3-noyabr). "IShIDni Mosuldan haydash operatsiyasi" muddatidan oldin'". Daily Telegraph. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 3 noyabr 2016.
- ^ "Mosul jangi: Iroq armiyasi yangi shahar atrofi yo'lida kurashmoqda". BBC yangiliklari. 2016 yil 4-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 4 noyabr 2016.
- ^ "Iroq bo'linmalari avanslar, IShID hujumlaridan keyin Mosul binolarini tozalashmoqda". Associated Press. 2016 yil 5-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 5-noyabrda. Olingan 5 noyabr 2016.
- ^ a b Tavfiq, Muhammad; Smit-Spark, Laura (2016 yil 5-noyabr). "Iroq qo'shinlari Mosuldan janubi-sharqda shaharni bosib olishdi". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 5-noyabrda. Olingan 5 noyabr 2016.
- ^ a b "Jonli yangilanishlar: Mosul uchun kurash 20-kun". Rudaw Media Network. 2016 yil 5-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 5-noyabrda. Olingan 5 noyabr 2016.
- ^ Dehganpishhe, Babak; Rasheed, Ahmed (2016 yil 6-noyabr). "Iroq kuchlari Mosul aeroportidan 4 km uzoqlikda". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 7-noyabrda. Olingan 6 noyabr 2016.
- ^ "Iroq kuchlari Daeshga qarshi operatsiya ortida Musulning shimoliga bostirib kirishdi". Anadolu agentligi. 2016 yil 6-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 6-noyabrda. Olingan 6 noyabr 2016.
- ^ a b v "Mosulga qarshi hujum kuni 22: Peshmerga Bashikada IShIDga hujum qildi". Rudaw Media Network. 2016 yil 7-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 7-noyabrda. Olingan 7-noyabr 2016.
- ^ "Peshmerga Mosul yaqinida IShID bilan qurolli jangda". Al-Jazira. 2016 yil 7-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 7-noyabrda. Olingan 7-noyabr 2016.
- ^ a b Baxtiyor Goran (2016 yil 30-noyabr). "Peshmerga Bashikani minalardan tozalash bo'yicha harakatlar davom etmoqda". Kurdiston24. Olingan 13 iyun 2019.
- ^ "Iroq kuchlari Musulga janubiy yondashuvda muhim shahar Hamam al-Alilni IShIDdan tortib olishdi". Bo'g'ozlar vaqti. Agence France-Presse. 2016 yil 7-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 7-noyabrda. Olingan 7-noyabr 2016.
- ^ "Iroq shia kuchlari Musulning g'arbidagi aviabazani nishonga oldi". Reuters. 2016 yil 8-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18 mayda.
- ^ "Iroq Intisar tumanining bir qismini oladi;" Islomiy davlat "Musulda qurollangan bolalarni joylashtirmoqda". United Press International. 2016 yil 9-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 10-noyabrda. Olingan 11 noyabr 2016.
- ^ "Iroq qo'shinlari Mosulning harakatini sekinlashtirmoqda, chunki ular mahallalarni tozalashmoqda". Washington Post. 2016 yil 10-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 11 noyabrda.
- ^ "Mosul uchun jang qadimiy Nimrudga yaqinlashmoqda". Washington Post. 2016 yil 10-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 11 noyabrda.
- ^ "Iroq kuchlari Mosul janubida harakatlanishga tayyorlanmoqda - Dunyo - Dunyo yangiliklari". Reuters. 2016 yil 11-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 dekabrda. Olingan 11 noyabr 2016.
- ^ "Iroq kuchlari yangi hujumni boshlashdi va Musulga chuqurroq kirib borishdi". Rudaw Media Network. 2016 yil 11-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 11-noyabrda. Olingan 11 noyabr 2016.
- ^ "Iroqning terrorizmga qarshi kurash bo'linmalari Mosuldagi Qadesiya mahallasiga kirishdi". Al Manar TV. 2016 yil 11-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 12 noyabrda. Olingan 11 noyabr 2016.
- ^ a b "Iroq kuchlari Musulga chuqurroq kirib borganlarida IShID qarshiliklariga duch kelishmoqda". Rudaw Media Network. 2016 yil 12-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 13 noyabrda. Olingan 12 noyabr 2016.
- ^ Evans, Dominik; Hameed, Saif (2016 yil 12-noyabr). "Iroq armiyasi xudkush terrorchilarga qaramay, Musulda avanslar borligini aytmoqda". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 8 mayda.
- ^ Iroq PMU (2016 yil 12-noyabr). "Iroq PMU Ezidi YBS bo'linmalari Sinjar atrofidagi qishloqlarni IShIDdan ozod qilish bo'yicha operatsiyani boshladi". Iroq PMU ingliz rasmiy tvitteri.[o'lik havola]
- ^ "Nimrud: Iroq kuchlari qadimiy shaharni IShIDdan qaytarib olishadi'". BBC. 2016 yil 13-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 13 noyabrda.
- ^ "Iroq kuchlari tarixiy Nimrud shahrini qaytarib olishdi". Telegraf. 2016 yil 13-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 14 noyabrda.
- ^ "Antiterror kuchlari Mosuldagi Karkojli hududini ozod qildi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 13-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 14 noyabrda.
- ^ a b "Xavfsizlik kuchlari Mosul aeroportidan 3 km uzoqlikda turgani sababli IShIDning 30 jangari yo'q qilindi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 15-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 15 noyabrda.
- ^ "Xavfsizlik kuchlari va al-Hashed ash-Shaabi Musuldan sharq va g'arbiy 3 ta qishloqni ozod qildi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 14-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 15 noyabrda.
- ^ "Video: IShID Qayyoraga kimyoviy quroldan foydalangan holda 3 ta hujum uyushtirdi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 14-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 15 noyabrda.
- ^ "Iroq kuchlari Mosuldagi 3 ta yangi mahallaga bostirib kirishdi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 15-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 16-noyabrda.
- ^ "Badr tashkiloti Naynavaning g'arbiy o'qidagi ikkita qishloqni ozod qildi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 15-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 16-noyabrda.
- ^ "Iroq kuchlari Mosul yaqinidagi asosiy aviabazani qaytarib olishdi". CNN. 2016 yil 16-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 noyabrda.
- ^ "Shiit militsiyalari Musulning hujumini buzmoqda". Tashqi siyosat. 2016 yil 18-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18-noyabrda.
- ^ "Safarbarlik kuchlari amaliyotida Mosuldagi 16 qishloq IShIDdan ozod qilindi". Al Manar TV. 2016 yil 18-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19-noyabrda.
- ^ a b "AQSh zarbasi ko'prikni buzadi, Musulda Islomiy Davlatni cheklaydi - rasmiy". Reuters. 2016 yil 22-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 dekabrda.
- ^ "Mosul jangi: Iroq qurolli kuchlari IShIDning shaharga kirishini to'xtatdi'". BBC. 2016 yil 23-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 24 noyabrda.
- ^ "Koalitsiya rahbarlari IShID nazorati ostidagi Mosulga qo'shinlarni yuborishni rejalashtirmoqdalar". Yangi arab. 2016 yil 30-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 1 dekabrda.
- ^ Chad Garland (2016 yil 9-noyabr). "Iroq cherkovlaridan jangarilar tozalanganidan keyin ruhoniylar ko'z yoshlari oldida". Yulduzlar va chiziqlar. Olingan 13 iyun 2019.
- ^ "Iroq maxsus kuchlari Mosulning 19 mahallasini qaytarib olishdi". Fox News kanali. 2016 yil 30-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 1 dekabrda.
- ^ "Mosul uchun jang: IShID qanday qilib Iroqning elita kuchlari uchun hayotni qiyinlashtirmoqda". Yaqin Sharq ko'zi. 2016 yil 30-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 1 dekabrda.
- ^ "IShID Mosulda Iroq qo'shinlariga qarshi tunda hujum uyushtirdi". Associated Press. 2016 yil 7-dekabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 2 yanvarda.
- ^ "Al-Hashd ash-Shaabi G'arbiy Musulda Tal Abtani ozod qildi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 6-dekabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 13 yanvarda.
- ^ "Iroq askarlari shiddatli jangdan so'ng Mosul kasalxonasidan chiqib ketishdi". Reuters. 2016 yil 8-dekabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18 mayda.
- ^ "Iroq politsiyasi sharqiy Musulga qarshi hujumga qo'shilishga tayyorligini aytmoqda". Reuters. 2016 yil 12-dekabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 6 iyulda.
- ^ "Qo'mondon: Sharqiy Musulni qaytarib olish uchun oltita tuman qoldi". Iroq yangiliklari. 2016 yil 13-dekabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 14 dekabrda.
- ^ "Iroq shia kuchlari Suriya bilan chegara chizig'ini tozalashni maqsad qilgan". Reuters. 2016 yil 13-dekabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 12 fevralda.
- ^ "56 sharqiy Musul tumanidan 40 tasi ozod qilindi: armiya qo'mondoni". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 16 dekabrda.
- ^ "Islomga qarshi davlat kuchlari Sharqiy Musulda to'plangan". STRATFOR. 2016 yil 16-dekabr.
- ^ "Iroq armiyasi IShIDning Mosul atrofidagi joylariga hujum qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 22 dekabrda.
- ^ "Iroq kuchlari Mosulning sharqida IShIDning 14 a'zosini yo'q qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 22 dekabrda.
- ^ "Iroqning Musuldagi kuchlari asosan ta'mirlash rejimida: AQSh generali". Reuters. 2016 yil 21-dekabr.
- ^ "Iroq kuchlari Musul politsiya idorasini Daeshdan qaytarib olishdi". Anadolu agentligi. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 24 dekabrda.
- ^ "AQSh kuchlari Iroqliklarga Mosulni qaytarib olishda yordam berish uchun ko'proq narsalarni joylashtirmoqdalar: qo'mondon". Reuters.
- ^ "Iroq xavfsizligi Ninevaning 44 foizini nazorat qilmoqda, chunki Musulda janglar davom etmoqda: matbuot kotibi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 24 dekabrda.
- ^ "IS bilan to'qnashuvlardan so'ng QTS mahallasiga CTS hujumi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 26 dekabrda.
- ^ "Qo'mondon: Mosulga harbiy kuchlar etib kelishdi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 27 dekabrda.
- ^ "Mosul jangi: Oxirgi ko'prik" havo hujumi tufayli nogiron'". BBC. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 27 dekabrda.
- ^ Kols, Izabel; Kalin, Stiven. "Iroq kuchlari" Islomiy davlat "ga qarshi Mosul hujumining ikkinchi bosqichini boshladi". Globe and Mail. Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 dekabrda.
- ^ Adel, Loaa. "Koalitsiyaning havo hujumi natijasida Sharqiy Mosulda IShIDning 12 jangari yo'q qilindi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 dekabrda.
- ^ Adel, Loaa. "Qo'shma kuchlar 2 qishloqni ozod qildi, Mosul shimolida IShIDning 70 a'zosini o'ldirdi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 30 dekabrda.
- ^ "Iroq kuchlari Quddusning yarmini yangi surish bilan egallab olishdi". Al-Arabiya. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 2 yanvarda.
- ^ Izabel Koliz. "Iroq kuchlari Musul janubida" Islomiy davlat "ning shiddatli jangiga duch kelishmoqda". Reuters.
- ^ "Iroqning Mosuldagi IShIDga qayta hujumi yutuqlarga erishmoqda". Washington Post. Associated Press. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 31 dekabrda.
- ^ Adel, Loaa. "Federal politsiya sharqiy Mosulda IShIDning elita rahbarini o'ldirdi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 31 dekabrda.
- ^ Rahim, Karim; Rasid, Ahmed. "Mosuldagi janglar kuchaygani sababli Bag'doddagi portlashlar 29 kishini o'ldirdi". Reuters.
- ^ Adel, Loaa. "CTS sharqiy Mosulda bomba qo'yilgan 4 ta avtomashinani yo'q qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 1 yanvarda.
- ^ Kols, Izabel; al-Rubai, Ali (2017 yil 1-yanvar). "Islomiy davlat Najaf yaqinida Iroq politsiyasiga hujum qildi, etti kishini o'ldirdi". Reuters. Olingan 1 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari sharqiy Musulning 60% dan ortig'ini egallab oldi: qo'mondon". Yahoo! Yangiliklar. Agence France-Presse. 1 yanvar 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 2 yanvarda. Olingan 1 yanvar 2017.
- ^ Mostafa, Mohamed (2017 yil 1-yanvar). "Iroq kuchlari Sharqiy Musulda ko'proq tumanlarni qaytarib olishdi, 19 jangarini yo'q qilishdi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 1 yanvarda. Olingan 1 yanvar 2017.
- ^ a b Mostafa, Mohamed (2017 yil 1-yanvar). "Yangilangan: Mosulning 3 tumani, strategik ko'chasi qaytarib olingan: armiya, politsiya". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 2 yanvarda. Olingan 9 yanvar 2017.
- ^ Adel, Loaa (2017 yil 1-yanvar). "Federal politsiya Mosul yaqinidagi Gogjali-Intsar yo'lini ozod qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 1 yanvarda. Olingan 2 yanvar 2017.
- ^ Mostafa, Mohamed (2017 yil 3-yanvar). "YANGILANGAN: Iroq kuchlari sharqiy Mosulning 3 tumaniga hujum qilib, 50 jangarini yo'q qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 3 yanvarda. Olingan 3 yanvar 2017.
- ^ Mostafa, Mohamed (2017 yil 3-yanvar). "Iroq havo hujumlari natijasida Musulning sharqiy qismida ISh-ning turar joylari, jihozlari yo'q qilindi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 3 yanvarda. Olingan 3 yanvar 2017.
- ^ Adel, Loaa (2017 yil 3-yanvar). "Federal politsiya kuchlari Musul yaqinidagi Jund al-Xilafa shtab-kvartirasini yo'q qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 3 yanvarda. Olingan 3 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari MOSULDA ko'proq qo'shnilarni xavfsizligini ta'minlamoqda". NRT TV. 3 yanvar 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 4 yanvarda. Olingan 3 yanvar 2017.
- ^ Adel, Loaa (2017 yil 3-yanvar). "CTS Mosuldagi ko'rgazma va savdo komplekslarini ozod qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 3 yanvarda. Olingan 3 yanvar 2017.
- ^ Qassem, Ahmed; Solih, Ibrohim (2017 yil 3-yanvar). "Iroq kuchlari Mosulning strategik tumanlarini egallab olishdi". Anadolu agentligi. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 4 yanvarda. Olingan 3 yanvar 2017.
- ^ Adel, Loaa (2017 yil 4-yanvar). "Yana minglab iroqliklar harbiy avanslar bilan Musuldan qochmoqdalar". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 4 yanvarda. Olingan 4 yanvar 2017.
- ^ Kalin, Stiven; Coles, Isabel (2017 yil 4-yanvar). "Har kuni 2000 dan ziyod iroqlik Mosuldan qochib, harbiy yutuqlarga erishmoqda". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 4 yanvarda. Olingan 4 yanvar 2017.
- ^ "Iroq politsiyasi Mosulda IShID rahbarini o'ldirdi". Quvayt axborot agentligi. 2017 yil 4-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 5-yanvarda. Olingan 4 yanvar 2017.
- ^ "AQSh askarlari Mosul uchun jangga kirishmoqda. The Wall Street Journal. 2017 yil 4-yanvar. Olingan 5 yanvar 2017 - avstraliyalik orqali.
- ^ Kalin, Stiven; Coles, Isabel (2017 yil 5-yanvar). "Iroq generali Sharqiy Musulning 70 foizi" Islomiy davlat "dan qaytganini aytmoqda". Reuters. Olingan 5 yanvar 2017.
- ^ Mostafa, Mohamed (2017 yil 5-yanvar). "Dronlar urib tushirildi, Mosulda 35 jangari yo'q qilindi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 5-yanvarda. Olingan 5 yanvar 2017.
- ^ "Mosulda bir hafta ichida 1700 IShID jangarisi o'ldirildi". News.com.au. EFE. 2017 yil 5-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 5-yanvarda. Olingan 5 yanvar 2017.
- ^ "Yangilangan: Iroq kuchlari sharqiy Musul tumanini qaytarib olishdi". Iroq yangiliklari. 2017 yil 6-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 7 yanvarda. Olingan 6 yanvar 2017.
- ^ Xamid, Sayf; Devison, Jon (6 yanvar 2017). "Iroq kuchlari Musulda tungi reydda" Islomiy davlat "ga qarshi oldinga siljishdi: vakili". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 6 yanvarda. Olingan 6 yanvar 2017.
- ^ Kols, Izabel; Hameed, Saif (2017 yil 6-yanvar). "Iroq kuchlari yangi surish bilan birinchi marta shimoldan Musulga kirib kelishdi". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 6 yanvarda. Olingan 6 yanvar 2017.
- ^ Coles, Isabel (2017 yil 7-yanvar). "Iroq armiyasi shimoldan Musulga kirib kelayotganida, shahar shafqatsiz janglari yuz bermoqda". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 7 yanvarda. Olingan 7 yanvar 2017.
- ^ Devison, Jon (7 yanvar 2017). "Iroq kuchlari Musulda Dajla daryosiga yaqinlashmoqda: harbiy vakil". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 7 yanvarda. Olingan 7 yanvar 2017.
- ^ "Xavfsizlik kuchlari IShIDning qo'mondonlik punktlarini, sharqiy Musuldagi qamoqxonalarni egallab olishdi". Iroq yangiliklari. 2017 yil 7-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 7 yanvarda. Olingan 7 yanvar 2017.
- ^ Salaxiddin, Sinan (2017 yil 7-yanvar). "Turkiya Bosh vaziri Iroqqa ruxsatsiz qo'shinlar to'g'risida mojarolar fonida tashrif buyurmoqda". Washington Post. Associated Press. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 7 yanvarda. Olingan 7 yanvar 2017.
- ^ Devison, Jon (8 yanvar 2017). "Iroq kuchlari" Islomiy davlat "ga qarshi Musuldagi qadimiy manzil yaqinida jang qilmoqda - Iroqlik ofitser". Reuters. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 8 yanvarda. Olingan 9 yanvar 2017.
- ^ Mostafa, Mohamed (8 yanvar 2017). "Iroq kuchlari Mosuldan janubi-sharqda, yangi tumanlarga hujum qilmoqda". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 8 yanvarda. Olingan 9 yanvar 2017.
- ^ Marris, Sharon (2017 yil 8-yanvar). "Mosul uchun jang: Iroq kuchlari Dajla daryosiga etib kelishdi". Sky News. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 9 yanvarda. Olingan 9 yanvar 2017.
- ^ Mostafa, Mohamed (8 yanvar 2017). "Militsiyalar Mosulning g'arbiy qismida" Islomiy davlat "ning 10 jangarisini o'ldirganini aytmoqda". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 9 yanvarda. Olingan 9 yanvar 2017.
- ^ Jozi Ensor (2017 yil 9-yanvar). "Isil ozod qilingan Musul aholisi uchun suv ta'minotini to'xtatdi". Telegraf. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 11 yanvarda. Olingan 10 yanvar 2017.
- ^ "Iroq armiyasi Mosuldagi IShID laboratoriyalarini o'rab oldi". Asharq al-Avsat. 9 yanvar 2017. Arxivlangan asl nusxasi 2017 yil 10-yanvarda. Olingan 10 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Mosulda IShIDning qarorgohi tomon ko'proq kirib borishdi". Sinxua yangiliklar agentligi. 2017 yil 11-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 11 yanvarda. Olingan 11 yanvar 2017.
- ^ Stiven Kalin; Jon Devison (2017 yil 12-yanvar). "Iroq kuchlari Mosulning shimolida bog'lanib, janubi-sharqda yutuqlarga erishmoqda". Reuters. Olingan 12 yanvar 2017.
- ^ "Iroqlik muntazam askarlar Mosulda IShIDning ko'proq joylarini egallab olishdi". Quvayt axborot agentligi. 2017 yil 12-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 13 yanvarda. Olingan 12 yanvar 2017.
- ^ Loaa Adel (2017 yil 12-yanvar). "Hashd militsiyasi Mosul yaqinidagi 3 ta qishloqni ozod qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 13 yanvarda. Olingan 12 yanvar 2017.
- ^ Mohammed Tawfeeq (2017 yil 13-yanvar). "IShID qo'shinlari oldinga siljish paytida Mosul ko'priklarini buzmoqda". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 16 yanvarda. Olingan 13 yanvar 2017.
- ^ Aleksandr Smit (2017 yil 13-yanvar). "Mosul ko'priklari IShID qal'asini ozod qilishning kalitidir". NBC News. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 13 yanvarda. Olingan 13 yanvar 2017.
- ^ Izabel Kols; Jon Devison (2017 yil 13-yanvar). "Iroq kuchlari Mosulda" Islomiy davlat "ga qarshi yutuqlarga erishmoqda". NBC News. Olingan 13 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari IShIDning qal'asida oldinga siljiydi, Mosul universitetini qaytarib oladi". Sinxua yangiliklar agentligi. 2017 yil 13-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 14 yanvarda. Olingan 13 yanvar 2017.
- ^ Betxem MakKernan (2017 yil 13-yanvar). "Mosulni Isisdan qaytarish uchun kurash shahar universiteti darvozasiga etib bordi". Mustaqil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 14 yanvarda. Olingan 13 yanvar 2017.
- ^ "ISh jangidagi Iroq kuchlari Mosul universiteti bayrog'ini ko'tarishdi". The New York Times. Associated Press. 2017 yil 13-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 15 yanvarda. Olingan 13 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Mosul universitetida IShIDga qarshi kurashmoqda, Dajla bo'ylab hududlarni egallab olishmoqda: rasmiylar". Reuters. 2017 yil 14-yanvar. Olingan 14 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Mosul universitetini" Islomiy davlat "dan qaytarib olishmoqda'". Deutsche Welle. 2017 yil 14-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 14 yanvarda. Olingan 14 yanvar 2017.
- ^ "Iroq maxsus kuchlari qolgan jangarilar uchun Mosul universitetini supurib tashlamoqda: matbuot kotibi". Reuters. 2017 yil 15-yanvar. Olingan 15 yanvar 2017.
- ^ "Mosul universiteti: IShIDni buzgan so'nggi somon, yirik qurol zavodi yo'qoldi". Rudav. 2017 yil 15-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 16 yanvarda. Olingan 16 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Mosulda IShID jangarilaridan 2 ta mahallani ozod qildi". Sinxua yangiliklar agentligi. 2017 yil 16-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 16 yanvarda. Olingan 16 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Mosulda IShID jangarilaridan 2 ta mahallani ozod qildi". Reuters. 2017 yil 16-yanvar. Olingan 16 yanvar 2017.
- ^ "Iroq qurolli kuchlari" IShID "jangarilari bilan qattiq to'qnashuvlar fonida Mosulga ko'proq suring". Sinxua yangiliklar agentligi. 2017 yil 17-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 17 yanvarda. Olingan 17 yanvar 2017.
- ^ "Musul uchun jang: Iroq kuchlari IShID tomonidan bombalangan Yunus qabrini qaytarib olishdi'". Yaqin Sharq ko'zi. 2017 yil 16-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 17 yanvarda. Olingan 16 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari" Islomiy davlat "ni Musulda orqaga qaytarishmoqda: harbiy". Reuters. 2017 yil 17-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 17 yanvarda. Olingan 17 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari sharqiy Mosulda IShIDning qarorgohini to'liq nazorat qilmoqda". Sinxua yangiliklar agentligi. 2017 yil 17-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18 yanvarda. Olingan 17 yanvar 2017.
- ^ "Iroq armiyasi Mosul uchun jangda yangi yutuqlarni e'lon qildi". Anadolu agentligi. 2017 yil 17-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18 yanvarda. Olingan 17 yanvar 2017.
- ^ "EI uch oylik tajovuzdan so'ng Mosul shahrining deyarli yarmini yo'qotdi". Heraldo de Aragon (ispan tilida). 2017 yil 17-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18 yanvarda. Olingan 17 yanvar 2017.
- ^ "Xavfsizlik kuchlari 3 tumanni, Mosul markazidagi Buyuk masjidni qaytarib olishdi". Iroq yangiliklari. 2017 yil 17-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18 yanvarda. Olingan 18 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Mosuldagi beshta ko'prikni nazorat qilmoqda, IShID sharqda" mag'lubiyatga uchragan ". Rudav. 2017 yil 17-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18 yanvarda. Olingan 17 yanvar 2017.
- ^ "AQSh harbiy amaldori: Sharqiy Musulning 85-90 foizi IShID jangarilaridan tozalandi". Fox News kanali. 2017 yil 17-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 17 yanvarda. Olingan 17 yanvar 2017.
- ^ "Iroq Bosh vaziri Abadining aytishicha, Iroq kuchlari Musulning g'arbiy qismida" harakatlana boshlagan ": davlat televideniesi". Reuters. 2017 yil 17-yanvar. Olingan 17 yanvar 2017.
- ^ "Iroq maxsus kuchlari boshlig'i sharqiy Musulda topshiriq bajarilganligini aytmoqda". Reuters. 2017 yil 18-yanvar. Olingan 18 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Sharqiy Musulning asosiy qismini IShIDdan tortib olishdi". Sinxua yangiliklar agentligi. 2017 yil 18-yanvar. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 31 yanvarda. Olingan 18 yanvar 2017.
- ^ Richard Spenser (2017 yil 18-yanvar). "Musuldagi Iroq qo'shinlari Yunus qabri xarobalarini qaytarib olishdi". The Times. Olingan 18 yanvar 2017.
- ^ Loaa Adel (2017 yil 18-yanvar). "Al-Hashd ash-Shaabi Nineviya tekisligidagi 2 ta hududni ozod qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 19-yanvarda. Olingan 18 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Musulning shimolidagi Tel Kaifni" Islomiy davlat "dan egallab olishdi". Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 24 yanvarda.
- ^ "YANGILANGAN: Iroq kuchlari Musul shimolidagi Tel Kaif ustidan to'liq nazoratni o'z zimmasiga oldi". Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 20 yanvarda.
- ^ Isabel Coles (2017 yil 19-yanvar). "Musulda Islomiy Davlat qo'mondonlarining ko'pi allaqachon o'ldirilgan, deydi Iroq generali". Reuters. Olingan 19 yanvar 2017.
- ^ Loaa Adel (2017 yil 19-yanvar). "Havo hujumi natijasida Mosul markazida" Islomiy davlat "ning ikki yuqori martabali rahbari o'ldirildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 19-yanvarda. Olingan 19 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Mosuldagi yangi mahallalarni qaytarib olishdi". Quvayt axborot agentligi. 19 yanvar 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 31 yanvarda. Olingan 19 yanvar 2017.
- ^ a b "Yangilanish: Iroq armiyasi Musulning shimolidagi yirik tumanni ozod qildi". Rudav. 20 yanvar 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 31 yanvarda. Olingan 20 yanvar 2017.
- ^ "Iroqning doimiy kuchlari Mosulda ko'proq hududlarni egallab olishdi". Quvayt axborot agentligi. 20 yanvar 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 31 yanvarda. Olingan 20 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari sharqiy Mosulda IShIDning so'nggi tayanch punktlarini mag'lub etish uchun kurashmoqda". Sinxua yangiliklar agentligi. 20 yanvar 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 31 yanvarda. Olingan 20 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Sharqiy Mosulda IShIDning so'nggi manzillarida jangni davom ettirmoqda". Sinxua yangiliklar agentligi. 21 yanvar 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 31 yanvarda. Olingan 21 yanvar 2017.
- ^ Mayklz, Jim (2017 yil 21-yanvar). "Koalitsiya harbiy samolyotlari Mosulda" Islomiy davlat "flotini olib chiqib ketishmoqda". USA Today. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 21 yanvarda. Olingan 21 yanvar 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Musulning g'arbida qattiqroq kurash olib borishmoqda". Fox News kanali. 21 yanvar 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 22 yanvarda.
- ^ Abulezz, Mostafa; Mojon, Jan-Mark (2017 yil 22-yanvar). "Iroq kuchlari sharqiy Musulda yana ikkita hududni egallab olishdi". Yahoo! Yangiliklar. Agence France-Presse. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 31 yanvarda. Olingan 22 yanvar 2017.
- ^ Chmaytelli, Maher; Hameed, Saif (2017 yil 23-yanvar). "Iroq kuchlari 100 kunlik janglardan so'ng sharqiy Mosulni qaytarib olish to'g'risida da'vo qilmoqda". Reuters. Olingan 23 yanvar 2017.
- ^ "Yo'l harakati xavfsizligi bo'yicha operatsiyalar davom etayotganligi sababli, Salohuddinda PMUlar o'nlab IShlarni yo'q qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 25 yanvarda.
- ^ "Al-Hashd ash-Shaabi" Islomiy davlat "ning Mosuldan g'arbiy qismida uyushtirgan hujumini qaytarmoqda, 40 jangari o'ldirilgan". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 28 yanvarda.
- ^ "PMUlar g'arbiy Mosul qishloqlarini qaytarib olishadi, armiya" IShID "a'zolarini yashirincha to'xtatmoqda. Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 3 fevralda.
- ^ "IShID Iroqning Musuldan g'arbiy qismidagi harbiylashtirilgan qismlarga tank hujumini boshladi". Sinxua yangiliklar agentligi. 2017 yil 13-fevral. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 14 fevralda.
- ^ "Federal politsiya Mosulning janubida IShID hujumini qaytardi, 13 jangari o'ldirildi". Iroq yangiliklari. 2017 yil 13-fevral. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 20 fevralda.
- ^ Ananya Roy (2017 yil 23-fevral). "'G'arbiy Mosulda IShIDni mag'lub etish uchun shartlar belgilandi, deydi AQSh boshchiligidagi koalitsiya guruhi ". International Business Times. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 24 fevralda.
- ^ "G'arbiy Mosulda IShIDning qishloq xo'jaligi vaziri hibsga olingan". Basnews. 2017 yil 22-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 28 iyuldagi. Olingan 23 iyul 2017.
- ^ "G'arbiy Mosul bozoridagi" Islomiy davlat "hujumida to'rt politsiyachi halok bo'ldi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 25 iyulda. Olingan 25 iyul 2017.
- ^ "Islomiy davlatning katta lideri Musulning sharqida hibsga olingan: vazirlik". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 25 iyulda. Olingan 25 iyul 2017.
- ^ Kossov, Igor (2017 yil 22-iyul). "Mosul: vayron bo'lgan shaharda jasadlar, booby tuzoqlar va snayperlar hamma joyda bor". USA Today. Arxivlandi asl nusxasidan 2019 yil 2 mayda. Olingan 3 may 2019.
Iyul oyida tugagan to'qqiz oylik hujumdan so'ng qayta qurish yil va milliardlab dollarni talab qiladi, ammo hozirgi kunda shaharning aholisi qaytib kelishi uchun xavfsizligini ta'minlash ustuvor vazifa. Demak, "Islomiy davlat" safida yurganlarni ov qilish, minglab jasadlarni olib tashlash va hali ham ketishi mumkin bo'lgan barcha bombalarni topish kerak.
- ^ "Musul g'alabasidan keyin Iroq shia jangarilarining kelajagini hal qilmoqda". ABC News. Associated Press. 24 Iyul 2017. Arxivlangan asl nusxasi 2019 yil 17 fevralda. Olingan 3 may 2019.
Mosulda "Islomiy davlat" guruhiga qarshi g'alaba qozonganidan so'ng, Iroqning siyosiy, diniy va harbiy rahbarlari mamlakatdagi kuchli shialar qurolli kuchlari - uch yil oldin diniy qurol chaqirig'iga javob bergan va o'n minglab odamlarning kelajagi to'g'risida bahslashmoqdalar. ekstremistlarni kaltaklashda hal qiluvchi rol.
- ^ "IShIDga qo'shilish uchun Germaniyadan qochganlikda gumon qilingan o'spirin qiz Iroqda aniqlandi". 2017 yil 22-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2019 yil 17 fevralda. Olingan 3 may 2019.
"Islomiy davlat" jangarilari Iroqning ikkinchi yirik shahri bo'lgan Mosuldan shu oy boshida AQShning qo'llab-quvvatlagan shafqatsiz kampaniyasi natijasida shaharning katta qismini xarobaga aylantirdi.
- ^ "IShIDning uch rahbari Dajla orqali sharqiy Musulga qochishda o'ldirildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 30 iyulda. Olingan 30 iyul 2017.
- ^ "Musulda Sudanlik Jihodchi o'ldirildi, motam marosimi uyida o'tkazildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 6 avgustda. Olingan 6 avgust 2017.
- ^ "Xavfsizlik kuchlari Mosulda IShIDning yuqori razvedka xizmatchisini hibsga oldi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 8 avgustda. Olingan 8 avgust 2017.
- ^ "Politsiya Musulning Eski shahrida" Islomiy davlat "ning katta sudyasini o'ldirdi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 9 avgustda. Olingan 9 avgust 2017.
- ^ "Mosul ko'prigida IShIDni o'ldirdi, 5 fuqaroni yaraladi, IShID oyi o'limini e'lon qildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 11 avgustda. Olingan 10 avgust 2017.
- ^ "IShIDning uch a'zosi o'ldirildi, g'arbiy Mosulda portlovchi moddalar ishlab chiqariladigan eng katta ustaxona topildi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 13 avgustda. Olingan 11 avgust 2017.
- ^ "Razvedka agentligi IShIDning yuqori martabali rahbari Mosulda hibsga olinganligini aytmoqda". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 20 avgustda. Olingan 14 avgust 2017.
- ^ "Iroq qo'shinlari" Islomiy davlat "ning Mosuldagi kimyoviy suv omboriga tushib qolishdi". Iroq yangiliklari. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 17-avgustda. Olingan 17 avgust 2017.
- ^ "Xavfsizlik kuchlari Mosulda IShID terrorchilari uchun yangi faoliyatni aniqladilar". Bag'dod Post. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 13 oktyabrda. Olingan 12 oktyabr 2017.
- ^ "Iroqliklar Musul xarobalarida Isis jallodini topdilar". Telegraf. Arxivlandi asl nusxasidan 2018 yil 5-yanvarda. Olingan 4 yanvar 2018.
- ^ "ABU OMER KIM? IShID IJROCHISI SHAHAR qulaganidan keyin MOSULning xarobalarida topildi". Newsweek. Arxivlandi asl nusxasidan 2018 yil 4 yanvarda. Olingan 4 yanvar 2018.
- ^ "Mosuldagi asosiy infratuzilmani ta'mirlash 1 milliard dollardan oshadi: BMT". Reuters. 2017 yil 5-iyul. Olingan 10 iyul 2017.
- ^ "Mosul uchun jang: Iroq Bosh vaziri Abadi rasmiy ravishda g'alaba e'lon qildi". BBC yangiliklari. 2017 yil 10-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 11 iyuldagi.
- ^ "Mosul: AQSh qo'mondoni Iroq" Islomiy davlat 2.0 "ni to'xtatishi kerakligini aytmoqda". BBC. 2017 yil 11-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 16 iyulda. Olingan 11 iyul 2017.
- ^ "Mosul: to'qnashuvlar davom etmoqda, chunki qo'shinlar IShIDning saqlash joylarini nishonga olmoqda'". BBC yangiliklari. 2017 yil 11-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 13 iyulda. Olingan 11 iyul 2017.
- ^ "Islomiy davlat mag'lubiyatga uchraganidan keyin Mosul yaqinidagi qishloqni qattiqroq ushlamoqda". Reuters. 2017 yil 11-iyul. Olingan 11 iyul 2017.
- ^ "Iroq kuchlari Salohudin viloyatidagi IShID jangarilaridan qishloqni qaytarib olishdi". Sinxua yangiliklar agentligi. 20 iyul 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 20 iyuldagi. Olingan 21 iyul 2017.
- ^ "Arab dunyosidagi urush mintaqa merosini vayron qildi". Iqtisodchi. 19 avgust 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 18-avgustda. Olingan 19 avgust 2017.
- ^ "IS mojarosi: Iroq Tal Afarda quruqlik hujumini boshladi". BBC. 20 avgust 2017 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 21 avgustda. Olingan 19 avgust 2017.
- ^ "Iroq armiyasi va PMU Sharqatning shimoliy-sharqidagi 4 ta qishloqni nazorat qilmoqda". isis.liveuamap.com. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 2 oktyabrda. Olingan 5 oktyabr 2017.
- ^ a b "Mosul uchun jang gumanitar inqiroz qo'rquvini keltirib chiqarmoqda". Times LIVE. Agence France-Presse. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ "Bolalar xayriya tashkiloti Mosul aholisi xavfsiz yo'llarsiz qon to'kilishi mumkinligi to'g'risida ogohlantirmoqda". rudaw.net. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 dekabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Mosul jangi: AQSh IShID qalqonlardan foydalanmoqda deb aytmoqda". BBC yangiliklari. 19 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 16 yanvarda. Olingan 6 fevral 2017.
- ^ "So'nggi: BMT" Islomiy davlat "ga qarshi qalqonlardan qo'rqib ketdi". Associated Press. 2016 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 dekabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ "Mosul jangi: AQSh IShID qalqonlardan foydalanmoqda deb aytmoqda". BBC yangiliklari. 19 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 16 yanvarda.
- ^ "Mosul jangi: AQSh IShID qalqonlardan foydalanmoqda deb aytmoqda". BBC yangiliklari. 19 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ Paton, Kallum (2016 yil 7-noyabr). "Mosulda ISIS tomonidan jang qilishni buyurgan 12 yoshdagi xalifalik kubiklari". International Business Times. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 31 yanvarda.
- ^ Tavfiq, Muhammad; Smit-Spark, Laura; Park, Medison; Alxshali, Hamdi (2016 yil 21-oktabr). "Manba: IShID Musulning yuzlab aholisini qatl qilmoqda". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 22 oktyabrda. Olingan 22 oktyabr 2016.
- ^ "Mosul jangidagi suiiste'mol yozuvlari bilan militsiyani taqiqlang: HRW". Al-Jazira. 26 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 27 oktyabrda. Olingan 26 oktyabr 2016.
- ^ Ville, Belkis (2016 yil 14 oktyabr). "Qanday qilib Mosulni qaytarib olish tinch aholi uchun falokatni keltirishi mumkin". Human Rights Watch tashkiloti. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 27 oktyabrda. Olingan 26 oktyabr 2016.
- ^ Dolamari, Mewan (7 oktyabr 2016). "AQSh inson huquqlari buzilishiga qaramay, Musul jangida shia militsiyasining rolini qabul qiladi". kurdistan24.net. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 24 oktyabrda. Olingan 26 oktyabr 2016.
- ^ "Trompettes and tambours médiatiques pour la reconquête de Mossoul". Ouest-Frantsiya (frantsuz tilida). 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 31 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ "Iroq kuchlari bolani bolg'a bilan IShID ma'lumotlari uchun qiynoqqa solmoqda: Islomiy davlatga qarshi urushda, Iroq begunoh tinch aholini qiynoqqa soladimi?". International Business Times. 21 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 22 oktyabrda.
- ^ "Koalitsiya Mosul shahrining tinch aholi o'lgan joyiga urilganini aytmoqda Arxivlandi 2017 yil 25 mart Orqaga qaytish mashinasi". Al-Jazira. 2017 yil 26 mart.
- ^ "AQSh Mosulga aviazarbani "200" tinch aholi halok bo'lgan joyda amalga oshirganini tan oldi Arxivlandi 2017 yil 1-aprel kuni Orqaga qaytish mashinasi". Mustaqil. 26 mart 2017 yil.
- ^ "Iroq: Mosuldan qochmang deganidan keyin uylarida havo hujumi natijasida halok bo'lgan tinch aholi Arxivlandi 2017 yil 1-aprel kuni Orqaga qaytish mashinasi". Xalqaro Amnistiya. 2017 yil 28 mart.
- ^ Kokbern, Patrik (2017 yil 19-iyul). "Mosulda qatliom: 40 ming kishi Isisdan shaharni qaytarib olish uchun jangda o'liklardan qo'rqishdi, chunki tinch aholi orasida qurbonlar miqdori aniqlandi". Mustaqil. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 19 iyuldagi. Olingan 19 iyul 2017.
- ^ "Gumon qilingan Mosul kimyoviy hujumi harbiy jinoyatlar bilan bog'liq" Arxivlandi 2017 yil 4 mart Orqaga qaytish mashinasi, aljazeera.com orqali. Qabul qilingan 4 mart 2017 yil
- ^ "O'n ikki kishi kimyoviy qurol agenti bilan davolangan ..." Arxivlandi 2017 yil 31-iyul kuni Orqaga qaytish mashinasi, reuters.com orqali. Qabul qilingan 4 mart 2017 yil
- ^ Mart, Stefani (2017 yil 20-aprel). "Mosulda" Islomiy davlat "kimyoviy hujumida ushlangan avstraliyalik askarlar". ABC News (Avstraliya). Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 25 aprelda. Olingan 25 aprel 2017.
- ^ "BMT: Mosulga qarshi hujumda tinch aholini himoya qilish kerak". Rudaw Media Network. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Paton Uolsh, Nik; McKirdy, Euan (18 oktyabr 2016). "Mosul: IShIDdan qaytarib olingan hudud". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Rojavaga Mosul shahridan o'nlab ko'chmanchi oilalar etib kelishdi". Rudaw Media Network. 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 26 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Kurdistonga qochqinlar kelishi 40 mingdan oshdi; yaqin kunlarda ko'proq son kutilmoqda". Rudaw Media Network. 2016 yil 3-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 3 noyabr 2016.
- ^ "Oxirgi: Oq uy: IShID targ'iboti haqiqatni o'zgartira olmaydi". AQSh yangiliklari va dunyo hisoboti. 2016 yil 3-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 4 noyabr 2016.
- ^ "IShIDdan qaytarib olingan hududlarda" tutun bilan to'ldirilgan do'zaxda "yashovchilar". Oxfam. 2016 yil 4-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 8-noyabrda. Olingan 8 noyabr 2016.
- ^ "So'nggi: BMT sog'liqni saqlash agentligi Mosulni tark etish uchun jamoalarni jalb qilmoqda". Associated Press. 7 Noyabr 2016. Arxivlangan asl nusxasi 2016 yil 7-noyabrda. Olingan 7-noyabr 2016.
- ^ Monitor, Evro-Med. "IShID Mosulda gumanitar inqirozni keltirib chiqarmoqda, ammo hukumat / xalqaro kuchlar mayda-chuyda narsalarga hissa qo'shmoqda". Evro-O'rta er dengizi. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 15 noyabrda. Olingan 14 noyabr 2016.
- ^ "Tvitterdagi Frantsiya diplomatiyasi". 27 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 29 dekabrda. Olingan 7-noyabr 2016 - Twitter orqali.[birlamchi bo'lmagan manba kerak]
- ^ "Mosul uchun jang: Emmanuel Makron Iroq qo'shinlarini Islomiy davlatdan ozod qilinganidan keyin qutladi". FirstPost. 2017 yil 9-iyul. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 9 iyuldagi. Olingan 12 iyul 2017.
- ^ "Oxirgi: Livan Mosulning IShIDdan ozod qilinishini ma'qullaydi". Mayami Herald. 11 Iyul 2017. Arxivlangan asl nusxasi 2017 yil 11-iyulda. Olingan 7-noyabr 2016.
- ^ "Livan Mosulning IShIDdan ozod qilinishini kutib oladi". Kurv. 2017 yil 11-iyul. Olingan 11 iyul 2017.[doimiy o'lik havola]
- ^ Osborne, Samuel (17 oktyabr 2016). "Putin G'arbni Iroqda tinch aholi halok bo'lishiga yo'l qo'ymaslikka chaqirmoqda". Mustaqil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 7-noyabrda. Olingan 7-noyabr 2016.
- ^ "Turkiya Tal Afarning turkmanlarini tark etmaydi: Chavusho'g'li". Anadolu agentligi. 26 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 3-noyabrda.
- ^ "Iroqning sobiq vitse-prezidenti Tariq al-Hoshimiy Mosul va DAESH bilan muzokara o'tkazmoqda". 2016 yil 26 sentyabr - YouTube orqali.
- ^ Gaouette, Nicole (18 oktyabr 2016). "Obama: Mosul" qiyin kurash bo'ladi'". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 7-noyabrda. Olingan 7-noyabr 2016.
- ^ "Mudofaa vaziri Ash Karterning Iroq to'g'risidagi e'lon to'g'risidagi bayonoti". AQSh Mudofaa vazirligi. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 5-noyabrda. Olingan 1 noyabr 2016.
- ^ "Eron AQShning Musuldagi qotilliklari to'g'risida "harbiy jinoyat" eshitishlarini talab qilmoqda Arxivlandi 2017 yil 10-aprel kuni Orqaga qaytish mashinasi. "Press TV. 2017 yil 26 mart.
- ^ "Arxivlangan nusxa". Arxivlandi asl nusxasidan 2018 yil 26 sentyabrda. Olingan 17 iyul 2018.CS1 maint: nom sifatida arxivlangan nusxa (havola)
- ^ "Arxivlangan nusxa". Arxivlandi asl nusxasidan 2018 yil 24 iyulda. Olingan 17 iyul 2018.CS1 maint: nom sifatida arxivlangan nusxa (havola)
- ^ Mezzofiore, Janluka (2016 yil 17 oktyabr). "Mosul uchun jang Facebook orqali jonli efirda namoyish etilmoqda". Mashable. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Morley, Nikol (17 oktyabr 2016). "Mosulda Isisni mag'lub etish uchun jang Facebook orqali jonli efirda namoyish qilinmoqda". Metro. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Paton, Kallum (2016 yil 17 oktyabr). "Mosul uchun jang: Iroq kurd kuchlari Isis qal'asida oldinga siljish paytida Facebook-da urush jonli efirda namoyish etildi". International Business Times. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 17 oktyabr 2016.
- ^ Chiel, Ethan (2016 yil 17 oktyabr). "Shaharni IShIDdan qaytarib olish uchun jang jonli efirda". Birlashma. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Gautier, Brendan (2016 yil 17 oktyabr). "Mosul uchun jang jonli efirda. Al-Jazeera English jonli efirida hujjat IShIDning qulashi mumkin". Salon. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Iroqlik jurnalistlar Milliy media alyansi ostida qo'l ushlashmoqda". Al-Monitor. 2016 yil 7-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 8-noyabrda. Olingan 8 noyabr 2016.
- ^ Habib, Mustafo (2016 yil 19 oktyabr). "Mosul uchun jangda 100000+ iroqlik tinch aholi jang qilmoqda". Niqash. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 19 oktyabr 2016.
- ^ Matye, Lyuk; Kodmani, Xala (2016 yil 16 oktyabr). "Le gouvernement irakien n'a pas de plan pour le jour d'après". Ozodlik. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Hujumli Mussul: Vashington tente de désamorcer les keskinliklar Turku-Irak". L'Orient-Le Jour. 2016 yil 12 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Reconquête de Mossoul: la Turkia entend peser sur le champ de bataille irakien" (frantsuz tilida). France Internationale radiosi. 17 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Lister, Tim; Alxshali, Hamdi (2016 yil 4 oktyabr). "Iroq uchun katta ahamiyatga ega, chunki Musul hujumga uchraydi". CNN. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 17 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Erdog'an: Iroq Musulni mustaqil ravishda ozod qila olmaydi". Al Arabiya. 2016 yil 15 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 18 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "Turkiyaning Musul uchun kurashga qo'shilishi Iroq bilan bo'lgan keskinlikni keltirib chiqarmoqda". The New York Times. 23 oktyabr 2016 yil. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 26 oktyabrda.
- ^ Hesen, Rebaz (2016 yil 17 oktyabr). "Janubiy Kurdiston aholisi: Musul doimiy ishg'oldan keyin Turkiya". Firat yangiliklar agentligi. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 19 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ "آlاf عlعrاqyn ytظظhrwn llmططlbة bخrwj الlqwاt تltrkyة (minglab iroqliklar Turkiya qo'shinlarini olib chiqib ketilishini talab qilmoqda)". Qnاة الlحrة (Al Hurra). 2016 yil 18 oktyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 20 oktyabrda. Olingan 18 oktyabr 2016.
- ^ Baldor, Lolita C. (22 oktyabr 2016). "Karter Turkiya Mosul jangida rol o'ynashi kerakligini aytmoqda". Washington Post. Associated Press. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 22 oktyabrda. Olingan 23 oktyabr 2016.
- ^ Baldor, Lolita S (22 oktyabr 2016). "Iroq rahbari AQShning Mosul jangidagi Turkiyaning roliga bo'lgan intilishiga qarshi". Washington Post. Associated Press. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 23 oktyabrda. Olingan 23 oktyabr 2016.
- ^ "Milliy Savunma Bakani Fikri Ishik chegarasida (Milliy mudofaa vaziri Fikri Ishik chegarada)". Al Jazeera Turk. 2016 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 3-noyabrda. Olingan 4 noyabr 2016.
- ^ "Qizil çizgilerimiz aşılırsa ... (Agar bizning qizil chiziqlarimiz kesib o'tilsa ...)". Al Jazeera Turk. 2016 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 4-noyabrda. Olingan 5 noyabr 2016.
- ^ "Iroq-Turkiya zo'riqishi Mosul uchun kurash o'rtasida kuchaymoqda". Al-Jazira. 2016 yil 2-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 3-noyabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ "Abadi Turkiyani ogohlantiradi: Iroqqa kirmang, aks holda siz uning narxini to'laysiz". Rudaw Media Agentligi. 2016 yil 1-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 2-noyabrda. Olingan 2 noyabr 2016.
- ^ "Bag'dod Anqarada Bashika lagerini Iroqqa topshirishni taklif qilmoqda". Hurriyat Daily News. 2016 yil 12-noyabr. Arxivlandi asl nusxasidan 2016 yil 12 noyabrda.
- ^ "Iroq: Mosul jangida IShID kasalxonadan foydalanilgan". Human Rights Watch tashkiloti. 2017 yil 8-fevral. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 15 fevralda. Olingan 14 fevral 2017.
- ^ a b "Mosulni hibsga olinganlar qaerga ketmoqda?". HUman RIghts Watch. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 22 martda. Olingan 21 mart 2017.
- ^ "Amnistiya: Mosulda barcha tomonlar xalqaro qonunlarni buzdilar". Al-Jazira. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 11 iyuldagi. Olingan 11 iyul 2017.
- ^ "BMT hisobotida Mosul jangi paytida IShID" xalqaro jinoyatlar "sodir etganligi to'g'risida xulosa qilingan". BMT. Arxivlandi asl nusxasidan 2017 yil 5-noyabrda. Olingan 5 noyabr 2017.
- ^ "Mosul - qabriston: IShIDning so'nggi jangida 9000 tinch fuqaro halok bo'ldi". Associated Press. Arxivlandi asl nusxasi 2017 yil 25-dekabrda. Olingan 5 noyabr 2017.
Tashqi havolalar
 | Vikimedia Commons-ga tegishli ommaviy axborot vositalari mavjud Mosul jangi. |
- Mosulning hozirgi harbiy holati bilan interaktiv Suriya va Iroq xaritasi
- IShID yangiliklar xaritasi
- CNN hisoboti - 28 soat: Musul hujumiga rahbarlik qilib, o't ostida va keyin qamalda
- Qayta tiklangan barcha Musul shahar tumanlari xaritasi - har bir tuman uchun vaqt jadvallari biriktirilgan, Google Maps tomonidan nashr etilgan
- Ivor Priket (2017 yil 1-avgust). "Mosulda, IShIDning so'nggi qal'asini ochib berish". The New York Times. Olingan 5 noyabr 2017.