WikiDer > Yangi tillar
| Newaric | |
|---|---|
| Geografik tarqatish | Nepal |
| Lingvistik tasnif | Xitoy-Tibet
|
| Bo'limlar | |
| Glottolog | yangi_1245[1] |
The Yangi tillar ning taklif qilingan guruhi Xitoy-Tibet tillari. Jorj van Driem (2003) va Mark Turin (2004) buni ta'kidlaydilar Newar va Baram – Tangmi (ikki yaqin tildan iborat Baram va Thangmi) ko'plab xususiyatlarni bir-birlari bilan bo'lishish va shu bilan bir-birlari bilan guruhlash.
Newaric van Driemning bir qismi bo'lgan (2001) Mahakiranti filial. Shu bilan birga, ushbu taklif qilingan guruhlash van Driem (2003) da bekor qilindi, u Newaric guruh bo'lishi mumkin, ammo u bilan chambarchas bog'liq emasligini ta'kidladi. Kiranti tillari. van Driem (2003) ta'kidlashicha Kiranti va Nyuarich o'rtasidagi o'xshashlik proto-xitoy-tibetning yaqinroq umumiy ajdodlaridan ko'ra umumiy fikrlari tufayli.
Qiyosiy lug'at
Quyidagi qiyosiy 100 so'zli Shvedlar ro'yxati baram, tami (Thangmi) va nevar tillaridan Chepang Kansakardan va boshqalar. (2011: 220-223).[2]
| Ingliz porlashi | Baram | Tami | Newar | Chepang |
|---|---|---|---|---|
| Men | .a | gai | ji | .a |
| siz | naŋ | naŋ | cʰə, cʰi | naŋ |
| biz | ni | ni | jʰi :, jipĩ | ni, ŋi |
| bu | yo | ka | tʰwə | ʔiʔ |
| bu | u, to | ga | wa | ʔowʔ, ʔuwʔ |
| JSSV | su | su | su | su |
| nima | salom | hara | cʰu | doh |
| emas | ma- | ma- | mə-, -ma- | -la, -ma |
| barchasi | sapi (< Nep.) | sakale | pʰukkə, dakkwé | juda, ʔana |
| ko'p | dʰerai (< Nep.) | ahe | ye-kwa | A.nə |
| bitta | de | di | cʰə-gu | yot |
| ikkitasi | nis | nis | nyi-gu | nis |
| katta | alam | jekʰa | te: dʰə̃: | taŋh-ʔo |
| uzoq | alam | alemga | tahaka: | gyaŋ-ʔo |
| kichik | ikine | ucya | cidʰi :, cidʰə: ̃ | mi-ʔo |
| ayol | ona | kamayka | misa | nom-coʔ |
| kishi | papa | mil | miyẽ | goy-coʔ |
| shaxs | bal | mil | menu | manta, coʔ |
| baliq | nimaŋa | naŋa | nya | ŋaʔ |
| qush | jyali, wa (tovuq) | ḍaŋaṇeŋ, wa (tovuq) | jʰʰ̃̃: | waʔ |
| it | akya | kucu | kʰyica | kuyʔ |
| suyak | kʰat | sirik | syi | kras, srəyk |
| daraxt | sema | seŋ | syi-ma | siŋʔ |
| urug ' | ayu | puya | pusa | aytʔ |
| barg | su / hola | aja | lepte, ha: | mana mat |
| ildiz | jara (< Nep.) | nara | ha | rut, goyʔ |
| qobiq | bokra (< Nep.) | sebu (teri) | kʰwala | jumboq |
| teri | cʰala (< Nep.) | sebi | cʰẽgu | jumboq |
| go'sht | kusya | cici | la | mayʔ |
| qon | cihwui | cwoi, cai | salom | wəyʔ |
| suyak | hoṭ | kosa | kwẽ | hrus |
| yog ' | ucʰo | cyyu, cyou | da: | cʰaw |
| tuxum | wohom, wom | ahum, ayol | kʰẽ: | Um |
| shox | uyuŋ | naru | nyeku | roŋʔ |
| quyruq | pitik | limek | nʰipyə̃: | menʔ |
| patlar | pwãkʰ (< Nep.) | - | pepu | meʔ, pʰeh |
| Soch | syam | sam | s̃̃: | myaŋ |
| bosh | kepu | kapu | cʰỹ: | ta.laŋ |
| quloq | kuna | kunla | nʰaepə̃ | yo'q |
| ko'z | mik | mesek | mikʰa | mik |
| burun | cina | ciŋa | nʰae | neh |
| og'iz | anam | ugo | mʰutu | hmo.toŋ |
| tish | sha | suva | wa | syek, səyk |
| til | cele | cile | mye | le |
| mix | luŋjiŋ, lagjuŋ | pin | lusyi | sen |
| oyoq | unjik | konṭe, ulaŋ | tuti | dom |
| tizza | gʰũḍa (< Nep.) | pokolek | puli | kryoŋ |
| qo'l | urish | lak | lʰa: | krut |
| qorin | uyaŋ | baŋkal, guŋguŋ | pwa: | tuk |
| tomoq | gʰãṭi (< Nep.) | kaṇṭu | gapa: | qayiq |
| ko'krak | nənu | nunu | duru-pwə | Ha |
| yurak | muṭu | losek | nuga | hluŋ |
| jigar | kelejo (< Nep.) | - | syẽ | sinx |
| ichish | syaŋ-go | tun-sa | ikki, ikkiga | tuŋʔ-na |
| yemoq | ketmoq | cya-sa | nala, naye | jeʔ-na |
| tishlamoq | aŋak-ko | cek-sa | nya, wã nyaye | avh-na |
| qarash | ayo-go, ni-go | yo-sa | kʰənə, kʰəne | yo-na, cewʔ-na |
| eshitish | say-go | na-sai-sa | tala, taye | sayʔ-na |
| bilish | ra-go, cigo | say-sa | sila, syiye | ci-na |
| uxlash | yo'q | ammi-sa | dena, tana | ʔenʔ-sa |
| o'lmoq | si-go | si-sa | site, syie | si-sa |
| o'ldirmoq | sat-ko | o'tirdi | syatə, syae | o'tirdi |
| suzish | päuri bəne-go (< Nep.) | lampasa | lalkalə / kaye | laʔ-na, kvelh-na |
| pashsha | ketmoq | soatiga | bwela, bwaye | syuŋ-na |
| yurish | jyo-go, ya-go (borish) | cawa-sa, ajyaca | nya: se, wena, wəye | vah-na |
| kelmoq | hyuŋcelgo | kelet-sa | wala, jʰala | wa-na |
| yolg'on | yo'q | ami-sa | mu: pula, | ʔenʔ-na |
| o'tirish | huk-ko | hok-sa | dila, pʰetuye | cuŋʔ-na |
| turish | ṭʰiŋ-go | tʰeŋ-sa | dana, dane | ciŋ-na |
| berish | pi-go | pi-sa | bila, biye | beyʔ-na, hla-na |
| demoq | ketmoq | a-sa, isdu | dʰalə, dʰaye | dayh-na |
| quyosh | uni | uni | surdye: | nyam |
| oy | kelauni | kelauni | timla | lah |
| Yulduz | tara (< Nep.) | ucʰi | nima, negu | kar |
| suv | ava | paŋku | men: | tiʔ |
| yomg'ir | aŋmat | yudu | wa | tiʔ, waʔ-ʔo |
| tosh | kumba | lyuŋ, liŋ | lwahã | baŋ |
| qum | - | - | pʰi | - |
| er | nasa | nasa | taxminan | saʔ |
| bulut | amu | kʰasu | supa | mus |
| tutun | isku | asku | kũ | hmeʔ-ku |
| olov | mui | men | mil | hmeʔ |
| kul | mau | tarba | neu | hmeʔ-mut |
| kuyish | jo-go | jyou-sa | cyatə, cayaye | jʰam-na |
| yo'l / yo'l | uŋma | ulam | lã | lyam |
| tog | pahaḍ | cyuri (tepada) | pahar | pa.har |
| qizil | pʰya | keret | xyaũ | du-ʔo |
| yashil | xeriyo (< Nep.) | - | wãũ | pli-ʔo |
| sariq | keuwo | melu | mʰasu | yar-ʔo |
| oq | gyabo | ubo | tuyu: | bʰam-ʔo |
| qora | siliŋ | kji | xaku | gal-ʔo |
| kecha | kalamush (< Nep.) | .a | cane, ca | yo. Diŋ |
| issiq | gyodum | adum | kwa: | dʰah-ʔo |
| salqin | ciso (< Nep.) | ajik | kʰwaũ | nik-ʔo |
| to'liq | kipoŋ | ir-ir | ja: | bliŋ-ʔo |
| yangi | kaui | naka | nʰu: | raw-ʔo |
| yaxshi | kisen | apraka | bʰĩ: | pe-ʔo |
| dumaloq | golo (< Nep.) | kurliŋ | gwalla: | luŋ-o, gore |
| quritilgan | koksi | areŋ, gaŋdu | g̃̃gu | sot-ʔo |
| ism | umin | ism | nã | mŋŋ |
Adabiyotlar
- ^ Xammarstrom, Xarald; Forkel, Robert; Xaspelmat, Martin, nashr. (2017). "Yangi". Glottolog 3.0. Jena, Germaniya: Maks Plank nomidagi Insoniyat tarixi fanlari instituti.
- ^ Kansakar, Tej Ratna; Yogendra Prasad Yadava; Krishna Prasad Chalise; Balaram Praseyn; Dubi Nanda Dakal; Krishna Paudel. 2011 yil. Baram tilini sotsiolingvistik o'rganish. Himoloy tilshunosligi 10: 187-225.
- van Driem, Jorj (2001). Himoloy tillari: Buyuk Himoloy mintaqasining etnolingvistik qo'llanmasi. Leyden: Brill. ISBN 978-90-04-12062-4.
- van Driem, Jorj (2003). "Mahakiranti qayta ko'rib chiqildi: Mahakiranti yoki Newaric?" (PDF). Kansakarda, Tej Ratna; Turin, Mark (tahrir). Himoloy tillari va tilshunoslikdagi mavzular. Geydelberg va Katmandu: Janubiy Osiyo instituti va Tribxuvan universiteti. 21-26 betlar. ISBN 978-99933-54-16-1.
- Turin, Mark (2004). "Newar-Thangmi leksik yozishmalari va Thangmi-ning lingvistik tasnifi". Osiyo va Afrika tadqiqotlari jurnali. 68: 97–120. hdl:10108/20207.